آستان نیوز

شاید برای شما اتفاق افتاده باشد که جراحی کرده باشید یا دوره درمانی یک بیماری را سپری کرده‌اید اما هنوز علائمش مانند دردهایش باقی‌مانده باشد. درست است که کاهش درد و رنج در بهبود کیفیت زندگی ما تأثیر بسزایی دارد ولی آیا تاکنون دردهای خود را جدی گرفته‌ایم؟ گاهی دردها پس از رفع عامل آن، همچنان باقی می‌مانند. در این حالت، خود درد تبدیل به یک عامل بیماری می‌شود؛ بنابراین باید آن را بیش‌ازپیش جدی بگیریم.
با دکتر مهرداد مکرم درّی، متخصص بیهوشی و فلوشیپ فوق تخصصی درد بیمارستان رضوی به گفتگو نشسته‌ایم و ابعاد این علامت حیاتی و درمان‌هایی که برای آن وجود دارد را بررسی کردیم. آنچه که می‌خوانید ماحصل این گفتگوست.

آقای دکتر، چرا کنترل درد اهمیت دارد؟
در درجه نخست، درد یک احساس ناخوشایند است و این احساس ناخوشایند ممکن است به یک علت بالقوه پاتولوژیک یا آسیب‌رسان وابسته باشد یا واقعاً یک علت آسیب‌رسانی در پس آن نهفته باشد؛ بنابراین درد به‌عنوان یک علامت و راهنماست تا بتوانیم به بیماری برسیم که حتی ممکن است نهفته باشد. نکته دوم این است که خود درد یک احساس ناخوشایند است و باید کنترلش کرد چراکه می‌تواند در کوتاه‌مدت در شرایط حاد قرار بگیرد و در صورتی که برای رفع آن اقدام مناسبی انجام نشود، تبدیل به درد مزمن شود و بنابراین درمان در زمانی که درد مزمن شده باشد، بسیار سخت است؛ چراکه در مسیر خود عصب‌های جداگانه‌ای را در مغز فعال کرده و دیگر درمانش مانند درمان‌های ساده نبوده و نیازمند انجام مداخلات بیشتری خواهد بود.

پس درد می‌تواند اعصاب ما را درگیر کند. درست است؟
دقیقاً. غیر از احساس ناخوشایندی که درد آن را ایجاد می‌کند و این‌که درد درزمینهٔ یک مشکل جسمی بروز پیدا می‌کند، باید بگویم که خود درد باعث ایجاد یک سری واکنش‌های التهابی در بدن می‌شود که در اصطلاح، به آن «پاسخ به استرس» می‌گوییم؛ یعنی درد به‌عنوان یک استرس باعث می‌شود که هورمون‌های بدن آزاد شود و در مسیری که از هیپوفیز تا غدد فوق کلیوی ادامه دارد، این هورمون‌ها در خون آزاد شوند.

آزاد شدن این هورمون‌ها خطرساز است؟
بله. با آزاد شدن این هورمون‌ها مشکلات متعددی مانند بالا رفتن فشارخون، بالا رفتن قند خون، اختلالات قلبی، اختلالات انعقادی، افزایش احتمال خطر ترومبوآمبولی می‌تواند ایجاد شود. به‌عنوان مثال، اگر این دردهای ساده پس از اعمال جراحی کنترل نشوند می‌توانند مشکل‌ساز و باعث عوارض زیادی مثل افزایش بیماری یا حتی مرگ شود؛ بنابراین کنترل درد نکته مهمی است و باید حتماً جدی گرفته شود.

یعنی درد در مجامع پزشکی به‌عنوان یک بیماری شناخته می‌شود؟
درد در بسیاری از کشورهای جهان به‌عنوان علامت حیاتی پنجم در کنار ضربان قلب، تعداد تنفس، دمای بدن و فشارخون بر بالین بیمار سنجیده می‌شود و تا این اندازه اهمیت دارد.

برای کنترل دردها از چه درمان‌هایی بهره گرفته می‌شود؟
برای درمان دردهای حاد، فعالیت‌هایی مانند حذف بلوک‌های عصبی انجام می‌شود و انجام تکنیک‌هایی که با تزریق داروها به شکل مقطعی یا مداوم در اطراف اعصاب منطقه التهاب، اعصاب مرکزی بدن یا اعصاب ستون نخاعی بدن مرتبط است، می‌تواند کمک‌کننده باشد. هم‌چنین می‌توان به شکل تزریق مداوم و ممتد داروهای وریدی از طریق پمپ‌های وریدی این کار را برای کنترل دردهای حاد انجام داد.

دردهای مزمن هم با همین روش‌ها کنترل می‌شوند؟
دردهای مزمن نیازمند وسایل و دقت بیشتری هستند و بسیاری از روش‌های کنترل درد مزمن به‌نوعی اعمال جراحی بسته محسوب می‌شوند؛ مانند اعمال جراحی بسته‌ای که برای کنترل دردهای نوروپاتی یا دردهای ناشی از آسیب عصبی انجام می‌شوند که مثال شایع آن بیماری زوناست و نیازمند به بلوک‌های عصبی است که می‌تواند با راهنمایی سونوگرافی یا فلوروسکوپی ایجاد شوند؛ یعنی ما بتوانیم منطقه تزریق و اطراف عصب را ببینیم و بلوک کردن را با دقت بالاتری انجام دهیم.

یعنی انجام این اعمال نیازمند بستری شدن فرد است؟
برخی از این اعمال را می‌توان به شکل سرپایی در کلینیک درد بیمارستان رضوی تحت راهنمایی سونوگرافی انجام داد. بقیه بلوک‌های عصبی که عمیق‌تر هستند مانند دردهای ناشی از عصب سه قلو نیازمند فلوروسکوپ هستند و نیازمند این هستیم که بیمار در اتاق عمل پذیرش شود و تحت فلوروسکوپ با راهنمایی اشعه X بتوانیم آن را هدایت کرده و به نزدیکی همان عصب سه قلو برده و حذف عصب را انجام دهیم.

در کلینیک درد بیمارستان رضوی چه فعالیت‌هایی انجام می‌شود؟
کنترل درد در بیمارستان رضوی از طریق دستگاه‌هایی مانند سونوگرافی انجام می‌شود که به پیدا کردن محدوده عصب و بافت‌های مجاور آن برای کنترل درد و بلوک کردن و بی‌حس کردن عصب می‌توان از آن‌ها بهره برد. در این کلینیک از دستگاه رادیوفریکوئنسی یا دستگاه ابلیشین برای سوزاندن عصب بهره‌ می‌بریم که معمولاً اعمال جراحی هستند و در اتاق عمل صورت می‌گیرند و هم‌چنین آزاد کردن چسبندگی‌ها با تزریق دارو نیز می‌تواند کمک کننده باشد. نتیجه این فعالیت‌ها این خواهد بود که درد بیمار کاهش یافته و فعالیت بیمار بهبود می‌یابد. هم‌چنین می‌توانیم از دستگاه دیگری مانند دستگاه اوزون‌تراپی برای بیمارانی استفاده کرد که دچار عفونت در محل و در بافت‌ها شدند. هم‌چنین در غلظت‌های پایین می‌توان از اثر ضد التهابی این گاز استفاده کرد و از دستگاه‌های دیگری می‌توان به دستگاه کرایو اشاره کرد که با کمک به یخ‌زدگی باعث غیر‌فعال شدن عصب درد می‌شوند. باید گفت که این دستگاه‌ها برای بیمارانی که دارای دردهای مزمن عصبی هستند و بیمارانی که از دردهای ناشی از سرطان رنج می‌برند، بسیار مفید است.