موزه‌های حرم مطهر رضوی از تاسیس تا توسعه

به گزارش آستان نیوز، آثار تاریخی ساخته شده یا وقف شده برای حرم مطهر پس از استفاده، طی سده‌‏های گذشته در خزانه نگه‏داری می‏شود و سیاهه‏‌های اموالی موجود در بخش نسخ خطی آستان قدس نشان از فهرست‏برداری منظم کارگزاران در دوره‏‌های گذشته است.
 

نخستین گام برای ایجاد موزه
در دوره نيابت توليت محمدولي اسدي (1304ـ 1314ش) با ايجاد نظم در همه امور آستان قدس رضوی از جمله اموال فرهنگی و تاریخی، دفتري جدید براي ثبت و ضبط اشيا تهيه شد و در همين زمان ايدة تأسيس موزه‌‏ای براي حفظ، نگهداري و نمايش آثار به جا مانده از دوره‌های تاریخی در آستان قدس رضوي مطرح شد. 
در دوره نيابت توليت فتح‌الله پاكروان (1314 ـ 1320ش) ضمن تصميم‏گیری برای ساخت بنایی برای موزه، تعدادی از اشیا انتخاب ‏شد و در سال 1315 شمسي اتاق‏های فوقاني شمال غربي صحن نو (آزادي) و جنوب شرقي صحن كهنه (انقلاب اسلامي) كه به يكديگر متصل بوده به خزانه و محل نگه‏داري اشیا اختصاص یافت. 
دفتر یادداشت مراجعان نشان می‏دهد که این مجموعه از سال 1316 تا 1321 ش. مورد بازدید بسیاری از فرهیختگان و مقامات ایرانی و مستشرقین خارجی بوده است. 
 

سنگ بنای موزه در 1316
در چهاردهم آذرماه سال 1316 شمسي سنگ بناي ساختمان موزه در قطعه زميني به مساحت 5هزارو700 مترمربع در مشرق مسجد گوهرشاد وكنار مقبره شيخ بهايي طي تشريفات و مراسم خاصي رسماً گذاشته می‏شود.
نقشه این بنا توسط آندره گدار ترسيم شد و به دست مهندس كنتراتيف و بيوك قهرماني در سه طبقه، يك طبقه زيرزمين و دو طبقه فوقاني به مساحت یک هزار و34 مترمربع ساخته و در سال 1324 شمسی افتتاح شد.
 

افتتاح موزه با 189 شی تاریخی
هم‏زمان با ساخت بناي موزه از مهدي بهرامي مدير وقت موزه ايران باستان براي انتخاب و آماده سازي اشيای موجود در خزانه، دعوت شد. وي از سال 1318 شمسي طی سه مرحله حضور در مشهد 189 قلم شيء از خزانه و آثار حرم امام رضا(ع) را انتخاب کرد که در يازده تالار و اتاق به ترتيب دوره تاريخي به نمايش درآمد.
 

1351دومین گام برای توسعه 
در سال 1351 شمسی اشيای موزه به محل تالار تشریفات آستان قدس رضوی، منتقل و بنای جدیدی برای موزه در ضلع جنوبی حرم مطهر در دستور ساخت قرار گرفت. ساخت این بنا براي موزه و كتابخانه آستان قدس، از سال 1353 ش. توسط شرکت ماهساز و زیر نظر شركت مهندسی داریوش بوربور آغاز و در سال 1355 ش. خاتمه یافت. این موزه شامل دو تالار در یک طبقه، به مساحت حدود یک هزارو300متر مربع بود که اشیای متنوعی از قبیل قالی، ظروف، سلاح‌ها و برخی اشیا و اجزای معماری حرم امام رضا(ع) مانند وسایل روشنایی و محراب‌ها و درهای حرم در آن به نمایش گذاشته شد. 
 

توسعه موزه رضوی به 5 ساختمان بعد از پیروزی انقلاب
پس از انقلاب اسلامی آستان قدس رضوی با رویکرد توسعه امور فرهنگی و با هدف تکریم واقفان، گنجینه‌های تخصصی به مجموعه افزوده شد. نمایش آثار در این گنجینه‏ها موجب گسترش سنت حسنه وقف و اهدای اشیای بسیاری توسط زائران و مجموعه‏داران بااخلاص ، در سال‏های اخیر به آستان قدس رضوی و در نتیجه توسعة موزه‏ها شد. 
در حال حاضر موزه مرکزی، موزه فرش، موزه قرآن و هدایای رهبری، موزه مردم شناسی و مسجد 72 تن موزه‏های آستان قدس رضوی را تشکیل می دهند و اشیای تاریخی حرم مطهر، اشیای وقف و اهدا شده و همچنین اشیای خریداری شده برای تکمیل مجموعه‏ها در آن به  نمایش گذاشته شده است.
توسعه این مجموعه در راستای تکریم واقفان و بسط اندیشه رضوی در طی 40 سال گذشته با آهنگ بسيار سريعي انجام‌شده است و بر همين اساس، موزه¬های آستان قدس رضوي همگام با موزه‌هاي جهان در كنار توسعه فضاهاي نمایشی، در عرصه فرهنگ، پژوهش، آموزش، ارتباط و همگرايي با قشرهاي مختلف جامعه فعالیت‌های بسيار خوبي را انجام داده است.
شایان ذکر است موزه های آستان قدس رضوی در سال های اخیر در شاخص های پژوهش، گردآوری، بازدید، توسعه مدیریت، معرفی و فعالیت در فضای مجازی عنوان موزه برتر را در بین موزه های دولتی بزرگ، از سوی شورای بین المللی موزه ها- ایکوم دریافت کرده است.