حجت هشتم، رضا خواهر ندارد مثـل تو

 به گزارش آستان نیوز، دراین روز، آستان مقدس حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) حال و هوای حزن و سوگواری وفات خواهر بزرگوار حضرت غریب الغربا امام هشتم(ع) را دارد. اما این مناسبت، فرصت ارزشمندی است که با این بانوی بافضیت خاندان اهل بیت(ع) و علل هجرت ایشان به ایران بیشتر آشنا شویم. 

تریبت در محضر دو امام معصوم(ع)
حضرت فاطمه معصومه(س) دارای شخصیتی بسیار ممتاز است که فضایل پرشماری دارد، از جمله این که ایشان در دوران کودکی و نوجوانی، تحت تعلیم و تربیت دو امام معصوم (ع) پرورش یافت و این مسئله، در کنار استعداد و صفات ذاتی که در آن وجود مقدس وجود داشت، باعث شد که هم در مقامات معنوی و هم در مدارج علمی، به سطحی بسیار والا نائل شود. اما بخش مهمی از تاریخ اسلامی در خصوص این بانوی با فضیلت و کریمه اهل بیت(ع)، واکاوی علل و فلسفه هجرت ایشان از مدینه به ایران است. ما در ادامه برخی از منابع تاریخی را در این باره مرور کردیم.
 

علت سفر حضرت معصوه(س) به ایران چه بود؟
حضرت معصومه(س) یک سال پس از شهادت مظلومانه پدر بزرگوارش، در شرایطی که نمي‌توانست دوري برادرش علی ابن موسی الرضا(ع) را تحمل كند به سوي ايران حركت كرد. 
طبق مدارک و اسناد تاریخی و بررسی مورخان اسلامی، نامه‌ امام رضا (ع)، سياست مأمون، ديدار امام رضا(ع)، تبلیغ امامت و مذهب تشیع، انتخاب مسير و از همه مهم تر جو اختناق و فشار حاكم بر عراق از جمله دلايلی است كه حضرت معصومه(س) را برای دیدار برادر در ایران و این سفر متقاعد کرد. 
 

دیدار امام و برادر
اولین دلیلی که مورخان اسلامی برای این سفر برشمرده اند، دیدار برادر بود. چون ایشان بعد از شهادت پدر بزرگوارش علاقه و محبت و وابستگي خاصي به برادرشان حضرت رضا(ع) داشتند و از محضر علمي و معنوي آن حضرت بسیار سود مي‌برد، حال آن که امام و برادرش را از خود دور مي‌ديد، نمي‌توانست اين دوري را تحمل از اين رو تصميم گرفت براي زيارت برادرش از مدينه به مقصد خراسان حركت كند و از این رو در سال ۲۰۱ هجري وارد ايران شد.
 

نامه امام
طبق نقل ديگر که حسین قمی در کتاب «تاریخ قم» به آن اشاره کرده است، امام رضا(ع) بعد از ورودشان به خراسان نامه‌اي خطاب به خواهر گرامي‌اش فاطمه معصومه مرقوم فرمود و آن را توسط يكي از غلامانش به مدينه منوره ارسال فرمود. امام به غلامش دستور داد كه در هيچ منزلي توقف نكند تا در اندك زمان ممكن آن نوشته را به مدينه برساند و حضرت معصومه به مجرد رسيدن نامه برادرش خود را ماده سفر نمود. 

 
جریان فرهنگی و تبلیغی
اما یکی دیگر از دلایلی که مورخان برای این سفر به آن اشاره کرده اند، فلسفه فرهنگی و تبلیغی این هجرت است. مسيرهايي كه حضرت معصومه(س) برای سفر انتخاب كردند آن مسيرهايي بود كه امام رضا(ع) از آنها ممنوع شده بودند. اين يعني دقت و آگاهي و يعني اينكه ايشان مي‌خواستند هدف از سفر برادرشان را تبليغ و تبيين كنند و فرهنگ ناب و اصيل اسلامي را بيان كنند. مأمون حرکت امام رضا(ع) را از مسيرهايي كه شيعه‌نشين بودند منع کرد تا مبادا شورش و طغيان عليه حاکمیت صورت گيرد. اما حضرت فاطمه معصومه با دقت و زيركي خاصشان از اين مسيرهاي ممنوعه سفر كردند تا توطئه مأمون را خنثي كنند.

علت هجرت امامزادگان
در کنار همه این موارد، يك مطلب مهم كه به نقل برخی مورخان مهم تر از همه موارد ياد شده است، فشار و اختناق حاكم بر عراق بود كه منجر به هجرت امامزادگان و همراهان و حتي حضرت فاطمه معصومه(س) از مدينه به سوي ايران شده است. صالح پرگاری در کتاب «تاريخ تحولات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي ايران در دوره صفاريان و علويان» این گونه آورده است: «در دوران خلفاي اموي و عباسي، يكي از جريان هاي معارض و ستيزه‌گر با ايشان، علويان بودند. در دوره حكومت ظالمانه حجاج بن يوسف (۷۵ ـ ۹۵ هـ) بر عراق، علويان در معرض آماج حملات وي قرار گرفتند. اين امر موجب گرديد تا علويان به منظور پناه‌جويي متوجه سرزمين هاي شرق قلمرو خلافت گردند. علويان كه به عنوان جريان معارض، مورد ضرب و شتم و تعقيب عمال خلفا قرار مي‌گرفتند، در جستجوي پناهگاه مناسب ترين منطقه را در ايران، مناطق هموار جنوب، سلسله كوه‌هاي البرز، يعني شهرهايي چون قزوين، ري، قم، ساوه و آوه تشخيص دادند. اين نواحي بيشتر بدين علت مورد توجه بود كه در مواقع خطر، دستيابي به مناطق كوهستاني مشرف به اين شهرها به سهولت امكان‌پذير مي‌گشت...»