كتابخانهها و مراكز اطلاعرساني تأثير قابل توجهي در گسترش فرهنگ مطالعه دارند. اما كتابداران به دليل ارتباط بيشتر با افراد جامعه، نقش ويژه و مهمي در اين حيطه ايفا کرده و عملکرد آنان در میزان علاقهمندی مخاطبان کتابخانه به مطالعه تاثیر فراوان دارد.
نقش کتابدار در شاخص توسعه مطالعه
کتابخانه پویا زمینهساز به روز آمدی مخاطبان خود را فراهم میکند و این پویایی به دست کتابدار محقق میشود.
اما قطعا کتابدار کتابخانه پویا شاخصههایی را دارد که در شرایط یکسان میتواند جاذبه حضور در فضای مطالعاتی را برای اعضاء فراهم کند.
آنچه در ادامه خواهید خواند، گفتگو با تنی چند از کتابدارن فعال کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی است که تجربه کاری خود را در اختیار علاقهمندان قرار میدهند:
کتاب پل ارتباط گذشته و حال
مریم شایگانی، نقش کتابداران در غنی بخشیدن به زندگی اجتماعی بشر را کاملا محسوس عنوان میکند و معتقد است که کتابدار حرفهای، علم شناس، نگهبان دانش و گسترش دهنده دانش است و باید همپای پیشرفت دانش، خود نیز پیش رود تا بتواند به بهترین نحو در اشاعه آن عمل کند.
وی میگوید: کتابدار باید نگرش به کتابخانه به عنوان یک موزه را در خود از بین ببرد و به این نتیجه برسد که کتابخانه مرجعی بزرگ از علم و فرهنگ است و با مهارت سازماندهی دسترس پذیری منابع را به وجود آورد و باعث صرفهجویی و مانع اتلاف وقت مراجعین شود.
این کتابدار با سابقه، توسعه کمی و کیفی کتابخانهها در سطح گسترده را یکی از شیوههای مهم در ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی عنوان میکند و اجرای برنامههایی چون اجرای زنگ کتاب، خوانش متون، قصهگویی برای معرفی منابع خوب برای گروههای سنی با توجه به ویژگیهای روحی و شخصیتی هر مخاطب و فرهنگسازی خانواده در ایجاد توسعه عادت به مطالعه و توسعه ارزش دانایی از دوران کودکی و قرار دادن کتاب در سبد خرید را در این امر دخیل میداند.
بهتر از كتابخانه جايي نبود
نسرین کمالیپور نیز که طی سابقه کاری خود در تالارهای مختلف کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی به ارائه خدمت پرداخته است، حرفه کتابداری را سراسر عشق عنوان میکند و معتقد است: همراه بودن با كتابهايي كه حاصل انديشه آدمياني اهل تفكر است، بس داشته گران قيمتي است.
وی در خصوص چگونگی ارتقاء سطح کمی و کیفی خدمات کتابداری میگوید: چنانچه هزينه و بودجه براي امور فرهنگي فراهم شود و كتابخانهها و كتابداران بتوانند كتب خوب و مناسب را خريداري و به جاي نگهداري، به مخاطبان مشتاق بيشتري برسانند، وضعيت مطلوبي دارد و مادامي كه كتاب های خوب فقط در كتابخانه نگهداري و امانت آن نوبتي باشد و به تعداد كافي در دسترس نباشد! وضعيت قرمز است!
کتابدار؛ راه بلد رسیدن به گنج دانش
مجید شایان مجد؛ کتابدار تالار محققان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نیز با ما هم کلام میشود و کتابداری را دانش رساندن جوینده دانش به منبع دانش عنوان میکند و میگوید: اگر دانش گنج باشد و محقق جوینده گنج، کتابدار نقشه گنج است که میتواند پلی برای اتصال این دو به همدیگر باشد.
وی که خود علاقهمند به مطالعه در حیطه کتابهای ادبی و انگلیسی است، روانشناس خوب بودن برای ایجاد تعامل با مخاطب را یکی از ویژگیهای کتابدار عنوان میکند و داشتن اخلاق خوب در مواجهه با مخاطبین، داشتن فراست و زیرکی برای درک درخواست مخاطب و تامین آن را از دیگر ویژگیهای یک کتابدار زبده بر میشمرد.
وی عدم دسترسی مخاطب به منبع مورد نیاز مطالعاتی را از ناملایمات این حرفه بر شمرده و میگوید: برای جلب رضایت مخاطب باید بتوان منبع را به مخاطب رساند تا فرد تشنه دانش را سیراب کرد.
البته با توجه به گرانی کتاب و مشکلات بودجه در برخی موارد کتاب و منبع یافت نمیشود و مخاطب همچنان تشنه و ناکام باید از محیط کتابخانه خارج شود که این تأسف بار است.
رسالت کتابدار اعتلای فرهنگ جامعه
محمد علی حکم آبادی؛ مسئول بخش فراهمآوری منابع اداره خدمات فنی کتابداری کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نیز با پیوستن به این گفتگو به نیاز طبقات مختلف جامعه به کتاب و کتابخوانی اشاره دارد و با اشاره به وجود کتابخانههای گویا برای نابینایان اهمیت و نقش علم کتابداری را غیر قابل انکار عنوان میکند.
حکم آبادی کمک به اعتلای فرهنگ و دانش جامعه را از رسالت های یک کتابدار برشمرده و ادامه میدهد: اگر کتابداران متخصص و متعهد به ارزشها، اختیار عمل داشته باشند بخش اعظمی از نیازهای مراجعه کنندگان برطرف خواهد شد و میزان اعتماد آنان به کتابخانه افزایش خواهد یافت.
تشویق مخاطب به مطالعه با معرفی کتاب مفید
جواد ناظرآبادي؛ مسئول امور گردش كتاب نیز کتاب خوانی معرفی کتاب مفید به مخاطب برای تشویق به مطالعه را یکی از دغدغههای خود بر میشمرد و برای این امر روزانه کتابهای متعددی را تورق میکند تا بهترینها را به مخاطب خود در کتابخانه عرضه کند.
این کتابدار دغدغهمند به موانع توسعه فرهنگ کتابخوانی به اینگونه اشاره دارد: متأسفانه كتاب در جامعه مظلوم واقع شده است. امروزه در كنار عدم خريد منابع جديد براي كتابخانهها، شمارگان كم كتابها، گاهی توليد محتواي نامناسب كتاب و يا عدم شناخت نيازهاي مطالعاتي، تاثيرات منفي زيادي در كمرنگ شدن سرانه مطالعه گذاشته است.
علاقه به بازي و سرگرمي با موبايل و دنياي مجازي هم سبب شده تا جوانان و نوجوانان و حتي كودكان امروزمان هم مثل قديم دنبال مطالعه كتاب نباشند.
وی همچنین به نقش خانوادهها در علاقهمندی فرزندانشان به مطالعه اشاره دارد و در ادامه سخنان خود به نقش دولتمردان در زمینه حمایت از آثار ارزشمند میپردازند که میتواند نقش موثری را در توسعه فرهنگ مطالعه داشته باشد.