«ترقی معارف» در پرتوی برگزاری برنامه‌های پژوهشی متنوع 

به گزارش آستان نیوز، نگاه ویژه مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به امر پژوهش با وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک بنیانگذار و واقف این مؤسسه بسیار مرتبط است؛ چرا که این بزرگمرد در وقف‌نامه این موقوفه از «ترقی معارف» به عنوان یکی از راه‌های پیشرفت و توسعه کشور نام برده است. بدین ترتیب کتابخانه و موزه ملی ملک در سایه بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) و توجه ویژه آستان قدس رضوی به پیشرفت و توسعه موقوفه‌ها و برآوردن نیت‌های واقفان آن‌ها، همیشه در مسیری روشن گام برداشته و بستری شایسته برای تولید دانش در گستره فرهنگ و تمدن اسلامی- ایرانی برای جامعه فراهم آورده است. در ادامه به مناسبت هفته «پژوهش و فناوری»، به معرفی منتخبی از فعالیت‌های پژوهشی این موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در تهران می‌پردازیم. 
 

فعالیت با رویکرد فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی- ایرانی
نشر آثار پژوهشی، یکی از مهمترین فعالیت‌های مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در مسیر ترقی معارف محسوب می‌شود. مهتا باصفا، کارشناس نشر و تبلیغ این مؤسسه در این باره می‌گوید: واحد انتشارات کتابخانه و موزه ملی ملک که فعالیت خود را در زمان حیات مرحوم حاج حسین آقا، در سال 1340 با انتشار وقف‌نامه‌های این مجموعه، رقبات، املاک و اراضی، آغاز کرده بود، فعالیت‌هایش را همچنان بعد از درگذشت ایشان و در دوره انقلاب اسلامی، با کسب مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داده و هر ساله آثار علمی، تاریخی، فرهنگی و هنری قابل توجهی به صورت مستقل یا با بهرمندی از توان سایر ناشران را به بازار نشر عرضه کرده است.
 او می‌افزاید: این واحد با رویکرد کلی فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی-ایرانی و توجه ویژه به «وقف و نذر فرهنگی»، «شخصیت و اقدامات مرحوم حاج حسین‌آقا ملک»، «هنرها و دانش‌های ایرانی اسلامی»، «آثار و منابع کتابخانه و موزه ملی ملک؛ احیا متون کهن و نشر آثار و نفایس کتابخانه‌ای و موزه‌ای»، «پژوهش‌هایی با موضوع حفاظت و مرمت آثار و اشیای گنجینه ملک» و «موضوعات به روز و فناوری‌های نوین مرتبط با گستره کتابداری، موزه‌داری و حفاظت و مرمت» در حوزه نشر فعالیت می‌کند. در این میان، پژوهشگران توجه ویژه‌ای به تصحیح و احیای متون کهن و نسخ خطی، آثار نفیس هنری، اسناد تاریخی و اشیای موزه‌ای همچون سکه، آثار لاکی و...، کتابخانه و موزه ملی ملک دارند. 
 

انتشار آثار پژوهشی 
مراحل نشر آثار پژوهشی در مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک زیر نظر کارگروه آموزش، پژوهش و نشر این مؤسسه انجام می‌شود. کارشناس نشر و تبلیغ این مؤسسه با تأکید بر اینکه شرط اصلی پذیرش طرح و محتوای پژوهشی در این کارگروه ارتباط موضوعی با کتابخانه و موزه ملی ملک و رویکردهای مذکور است، بیان می‌کند: پس از بررسی و تصویب طرح در کارگروه، محتوای اثر پژوهشی توسط محقق تنظیم شده و سپس برای داور موضوعی که اغلب از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی است و توسط اعضای کارگروه تعیین می‌شود، ارسال شده تا نظراتش برای اعمال تحویل پژوهشگر شود. در نهایت فایل تدوین شده در چارچوب ضوابط آیین‌نامه مربوطه، به کتاب تبدیل شده و مراحل صفحه‌آرایی، نمایه‌سازی و طرح جلد آن نیز زیر نظر کارگروه انجام می‌شود. 
باصفا ادامه می‌دهد: موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در 3 سال اخیر (از 1398 تاکنون) با وجود محدودیت‌هایی که بحران کرونا در سازمان‌ها و مؤسسات ایجاد کرده بود، موفق به چاپ مستقل 12 عنوان کتاب با موضوعات مرتبط با این مجموعه و همچنین احیای آثار کهن مکتوب شد. از جمله این آثار می‌توان به «روزگار ملک: هشتاد خاطره و روایت از حاج حسین آقا ملک(دفتر یکم)»، «رقم‌ها و فرمان‌های صفوی و قاجار در کتابخانه و موزه ملی ملک»، «فهرست توصیفی نسخه‌های خطی پزشکی و علوم وابسته»، «قباله‌های ازدواج در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک 1198تا 1373قمری»، «هنر تذهیب در عصر قاجار؛ دورۀ ناصری و مظفری»، «مکتوبات میرزاآقاسی و میرزاآقاخان نوری در باره شیلات شمال ایران» و «رساله ساز و پیرایه شاهان پرمایه بابا افضل کاشانی» نام برد. 
او تصریح می‌کند: با توجه به فعالیت‌های مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در حوزه انتشار کتاب و معرفی این گنجینه غنی و عظیم فرهنگی، پروانه نشر مؤسسه تا سال 1407 تمدید شده است.
 

برگزاری نشست‌های علمی
برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های علمی - تخصصی، یکی دیگر از برنامه‌های پژوهشی مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک است. پیمان سمندری مسئول پژوهش و آموزش این مؤسسه در این خصوص می‌گوید: این نشست‌ها همچون سایر برنامه‌های پژوهشی کتابخانه و موزه ملی ملک در راستای ترقی معارف با محوریت گنجینه ملک برپا می‌شود. در این میان موضوعات نشست‌ها با نگاهی بین رشته‌ای انتخاب شده و بیشتر سخنرانان نشست‌ها نیز از استادان و محققان دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی کشور هستند. به طور مثال می‌توان به سلسله نشست‌های «تاریخ پزشکی در ایران و جهان اسلام» اشاره کرد که به صورت ماهانه با همکاری هسته پژوهشی تاریخ پزشکی دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار می‌شود. 
او می‌افزاید: مؤسسه در راستای گسترش همکاری‌های علمی و پژوهشی خود با سایر نهادهای فرهنگی نیز در حال انعقاد چندین تفاهم‌نامه است که در حال حاضر می‌توان از امضای تفاهم‌نامه مشترک با موزه ملی ایران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور، موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و دانشگاه هنر تهران نام برد. 
 

حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویی
در ادامه از سمندری درباره چگونگی حمایت کتابخانه و موزه ملی ملک از پژوهشگران به ویژه دانشجویان می‌پرسم و او پاسخ می‌دهد: این مؤسسه علاوه بر اینکه زمینه حضور محققان را برای ارائه دستاورهای پژوهشی‌شان در قالب نشست‌های علمی فراهم کرده است، از پایان‌نامه‌های دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی نیز با توجه به امکانات و ضوابط خود حمایت می‌کند چنان‌که نظام‌نامه موضوعی پایان‌نامه‌های دانشجویی نیز توسط این موقوفه تدوین شده است. تدوین این نظام‌نامه که محوریت آن بیشتر در گستره فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی است، موجب شده تا دانشجویان به صورت هدفمندتر بتوانند تحقیقات خود را با توجه به نیازهای پژوهشی کتابخانه و موزه ملی ملک انجام دهند. تعداد محدودی از این پایان‌نامه‌ها می‌تواند طبق سیاست‌ها و اولویت‌های پژوهشی این مؤسسه تحت حمایت ویژه قرار گیرد و حتی به مرحله چاپ کتاب هم برسد.  
خدمات پژوهشی کتابخانه و موزه ملی ملک نیز سال‌هاست از طریق تالار محققان کتابخانه آن به صورت حضوری و غیرحضوری به دانشجویان و پژوهشگران داخلی و خارجی ارائه می‌شود. 
شایان ذکر است، کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1316 شمسی بر بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) وقف شده است و در حال حاضر همه‌روزه به جز روزهای تعطیل، از ساعت 8:30 تا 16:20 (پنج‌شنبه‌ها از ساعت 9 تا 16:20) در تهران، خیابان امام خمینی(ره)، سر در باغ ملی، خیابان ملل متحد(میدان مشق) پذیرای گردشگران و پژوهشگران است.