کرسی علمی و تریجی «جامعیت تبعی قرآن؛ از نظریه تا تطبیق» برگزار شد

به گزارش آستان‌نیوز، حجت‌الاسلام دکتر علی راد در کرسی علمی و تریجی «جامعیت تبعی قرآن؛ از نظریه تا تطبیق» از سلسله جلسات همایش ملی «مرجعیت علمی قرآن» که امروز در محل ساختمان این مرکز برگزار شد، عنوان کرد: یکی از مبانی کلامی در امتداد بحث مرجعیت علمی قرآن کریم، اثبات جامعیت قرآن کریم به عنوان یک مبنا در مرجعیت علمی، نقش آفرین است. 
وی ابراز کرد: در بحث جامعیت دو نوع جامعیت استقلالی و جامعیت غیر استقلالی یا شرطی وجود دارد، در واقع مفهوم نظریه به یک سیستم و یا مکانیزم علمی منسجم، روشمند، قابل دفاع  و توانمند در پاسخگویی به شبهات ناطر به آن اطلاق می‌شود و اصطلاح تطبیق در این کرسی مقصود ارائه نمونه‌های کاربردی و کاربستی این نظریه در مقام عمل است.
 

رابطه تنگاتنگ جامعیت قرآن و جامعیت اسلامی از منطر دانش کلامی

دکتر راد ادامه داد: میان جامعیت قرآن از منظر دانش کلام و جامعیت اسلامی رابطه تنگاتنگی وجود دارد و چون دین اسلام به عنوان متن پایه و اساسی کتاب محور است به نظر می‌رسد سخن از جامعیت قرآن به نوعی سخن از جامعیت اسلام و همچنین در مقام اثبات آن است. 
وی با بیان اینکه در باب جامعیت قرآن نظریه‌های مختلفی مورد بحث و گفت وگو قرار گرفته است، گفت: وجه اشتراک تمامی این نظریه‌ها این است که محققان و قرآن‌پژوهان پذیرفته‌اند که قرآن در حوزه هدایت انسان و تعامل انسان با خود، غیر خود، هستی و خداوند جامعیت دارد که این جامعیت قرآن کریم ریشه در رویکرد کلامی  پدیدآوردنده قرآن کریم دارد و هیچ امتناع عقلی بر پدیداری کتابی همانند قرآن وجود ندارد. 
این پژوهشگر در ادامه تصریح کرد: سویه دیگر رویکرد کلامی به جامعیت قرآن پیامد اثبات این جامعیت است که ما می پذیریم آموزه‌های قرآنی پس از نزول تا روز قیامت از حجیت برخوردار است و می‌توان به آن عمل کرد و از قرآن انتظار داشت نسبت به انسان پس از دوره بعثت نبوی پاسخگو باشد. 
وی همچنین سویه دیگر رویکرد کلامی به جامعیت قرآن را تاثیر آن در نوع نگاه مفسران و قرآن‌پژوهان به قرآن دانست  که نگاهی فرازمانی و فرا مکانی به قرآن دارند و چنین مفسری در تفسیر خودش سیمایی زنده به افق دوران خود به نمایش می‌گذارد. چهره تفسیر در پرتو این مبنای کلامی کاملا دگرگون و تفسیری روزآمد، عصری و متاثر از نیازهای انسان معاصر ارائه خواهد کرد و مخاطبان چنین تفسیری نیز بیشترین بهره را از جامعه خود خواهند داشت.
 

وجود خلاء جدی در مرجعیت قرآن 

دانشیار دانشگاه تهران با بیان اینکه با مراجعه به تاریخ تفسیر شیعه و اهل سنت در می‌یابیم که مرجعیت قرآن کریم با خلاء جدی روبرو است، گفت: به این معنی که حضور قرآن به عنوان یک مرجعیت تمام و کمال در دانش‌های اسلامی چندان برجسته و پر رنگ نیست و در سبک زندگی مسلمین در بیش از یک هزاره تاریخ ما حضور پر رنگی نمی بینیم و شاید علت عقب ماندگی تمدنی مسلمین در این آسیب باشد.
به گفته وی سخن از جامعیت و مرجعیت قرآن سخنی سهل و ممتنع است و این موضوع  سخنی به ظاهر ساده و دشوار و اما در واقعیت سخت است، از همین رو در سطح تئوری و نظر، تبیین جامعیت قرآن ساده و آسان به نظر می‌رسد و بسیاری نیز داعیه‌دار جامعیت و مرجعیت قرآن هستند، اما در مقام عمل نشان دادن این مرجعیت در مقام عمل با دشواری‌هایی روبروست. 
 

لزوم بحث جامعیت و مرجعیت علمی قرآن به گفتمان در جریان تفسیر پژوهی

حجت‌الاسلام راد در ادامه خاطر نشان کرد: ما امروزه، متناسب به چالش‌های انسان دوران مدرن و پسا مدرن، باوجود داشتن مفسران، تفسیری که بتواند این چالش‌ها و نیازهای انسان مدرن را از منظر قرآن تحلیل کند سراغ نداریم، یکی از دلایل آن این است که بحث جامعیت و مرجعیت علمی قرآن هنوز به گفتمان رایج و جدی در جریان تفسیر پژوهی ما تبدیل نشده است.
 وی با بیان این نکته که دانش‌های ما یا عقلی  و یا نقلی است گفت: مسئله اختلاف مذاهب در حوزه‌های فکری و اعتقادی وجود دارد و اختلافات مربوط به  الفبای احکام الهی می‌شود اما مرجعیت قرآن قالب است. جامعیت و مرجعیت اگر بخواهد معنادار باشد باید در ابتدا نظر گاه قرآن را مطرح کند. 
به گفته حجت الاسلام راد ما در بحث جامعیت علمی قرآن چالش چندانی نداریم اما اسلام باید محصور در جامعیت قرآن باشد و نقش قرآن باید برجسته شود. 
 

نظریه‌های جامعیت قرآن کریم

وی در ادامه با اشاره به نظریه‌های جامعیت قرآن، افزود: نظریه جامعیت قرآن را می‌توان به دونوع منطقی جامعیت استقلالی و غیر استقلالی که از آن به تبعیت یاد شده است تقسیم کرد، جامعیت استقلالی  یا مطلق و مقایسه‌ای و یا نسبی و قیاسی است که به لحاظ خاستگاه و روش متفاوت هستند. 
دکتر راد به نظریه دوم جامعیت قرآن که غیر استقلالی و تبعیت است، اشاره کرد و گفت: در این نظریه هر مفسری امکان دستیابی به جامعیت قرآن را دارد در واقع مولفه‌های نظریه این است که قرآن تنها و فقط برای شخص رسول خدا(ص) و عترت ایشان جامعیت استقلالی دارد و فقط برای آنان قابل دسترسی است .
وی افزود: این نظریه مدعی است قرآن بدون هیچ واسطه نزد معصومان از جامعیت برخوردار است اما دستیابی غیر اهل بیت (ع) به جامعیت قرآن تنها از طریق روش و مکانیزم قرآنی آن میسر است و در واقع برای دسترسی به جامعیت قرآن باید به سراغ الگوی ثقلینی از اسلام برویم و بدون این الگو دست ما کوتاه و خرما بر نخیل خواهد بود.
حجت‌الاسلام راد اضافه کرد: مبانی این نظریه در دو دسته کلی مبانی نظری یا عقلی و یا نقلی به انضمام شواهد تاریخی بوده و نکته مهم این است که پس از رحلت رسول(ص) باید در دین اسلام یک مکانیزم وجود داشته باشد که انسان پس از رحلت نبوی بتواند از قرآن به عنوان یک منبع اصلی بهره‌مند شود. 

وی ادامه داد: مفصل‌ترین، دقیق‌ترین و جامع‌ترین روایت اهل بیت(ع) حدیث امام رضا(ع) در مناظره مفصلشان با عالمان اهل سنت خراسان است که اثبات می‌کنند تنها وارثان معتبر قرآن خود اهل بیت(ع) هستند، همچنین امام صادق(ع) در بحث جامعیت علمی قران گفتمان‌سازی جدلی کردند.