پیشینه معماری و تزیینات مسجد72تن مشهد بررسی شد

به گزارش آستان نیوز، سید محسن حسینی پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی با تبیین شاخصه‌های ظاهری، مسجد مسجد72 تن (مسجد شاه مشهد) با فضای قریب به 660 متر مربع را دارای بنایی مربع شکل با گنبد کروی و بدون صحن روباز میانی تشریح کرد که دارای ایوانی در وسط و دو غرفه در هر یک از دو طرف ایـوان و دو مناره در طرفین غرفه‌ها است.
وی ضمن توضیحی پیرامون معماری بنا و وجود ظرافت‌های معماری در تهویه فضای مسجد افزود: چهـار سر در ورودی نمـای مسجد مستقلا به فضاهای جانبی این گنبدخانه راه دارند و در دو گوشـه بنا دو مناره واقع است که بخش‌های بالایی آن از بین رفته است.
 

مسجد تدفینی با ظرافت‌های معماری

حسینی،این مسجد را مسجد تدفینی دانست و در توضیح آن گفت: در این مسجد دو سرداب وجود دارد که چندین صورت قبر در آن دیده می‌شود که در خصوص هویت افراد مدفون اظهار نظرهای مختلفی صورت گرفته است.
این پژوهشگر از مساجد جامع اورخان قاضی 740هجری در بروسه، مرادپاشا 875 در استانبول، محمودشاه768 استانبول، مراد دوم 850 بروسه، ایلدریم بایزید 793 بروسه و مسجد کبود تبریز به عنوان نمونه‌هایی دیگر از مساجد تدفینی نام برد که شخصیت های تاریخی در آن مدفون هستند.
وی معماری مسجد را الهام گرفته از مساجد آذربایجان خواند و وجود تزیینات کاشی کاری آن را از شاخصه‌های ممتاز این بنا عنوان کرد. 
 

مسجدی مزین به هنرهای معماری اسلامی
  
محسن حسینی، کتیبه‌های مسجدشاه را به لحاظ محتوا در دو گروه کتیبه‌های تاریخی و مرمتی قرار داد و افزود: این مسجد با کتیبه‌های تزیینی که درون مایه‌های قرآن، ادعیه، اشعار فارسی و حدیثی دارند زینت یافته است.
این پژوهشگر افزود: کتیبه‌هایی که بیانگر آیات قرآن و بانی ساختمان است به خط ثلث است و برای جملات دعایی در نقش کتیبه‌ها از خط کوفی استفاده شده است. 
حسینی اظهار کرد: «دام لک العزه و البقا» متن یکی از کتیبه‌های دعایی است که در این بنا به چشم می‌خورد و در برخی اشیای دوره سلجوقی نیز نگاشته می‌شود. 
وی همچنین توضیحی پیرامون کتیبه ثلث و کوفی که به مادر و بچه معروف است ارائه داد و این نوع کتیبه را متعلق به دوره تیموری عنوان کرد که بسیار نادر است و کتیبه طلای صحن عتیق را نمونه‌ای از آن دانست.
 

زیبایی بنا با کتیبه‌ها و کاشی‌ها

حسینی بخش‌های مختلف این بنا را مزین به کاشی‌های لعابی و کتیبه‌های مختلفی خواند که تنها بخش‌هایی از آن به جای مانده است. 
وی افزود: کتیبه‌هایی در ایوان ورودی دیده می‌شود که بیشتر شعر است و این امر حاکی از علاقه بزرگان و حاکمان تیموری به شعر و ادب فارسی است.
حسینی همچنین مناره این بنا را مزین به کتیبه‌ای به سبک مادر و بچه از آیه 33 سوره فصلت عنوان کرد و افزود: بالای مناره کتیبه اسماءالله به خط ثلث نیز به چشم می‌خورد.
صلوات برچهارده معصوم از متون کتیبه ایوان این مسجد است که وی بدان اشاره کرد و گفت: داخل بنا نیزکتیبه 25 سانتیمتری با خط ثلث و روکش طلا نصب است که در گذر تاریخ و بر اثر فرسایش، طلایی از آن باقی نمانده است.
وی به کاشی‌های زیر رنگی زمردی درون بنا اشاره کرد و گفت: این کاشی که از شاهکارهای هنری این بنا به شمار می‌رود طی چند مرحله با خمیر شیشه در کوره قرار گرفته و سپس نقش روی آن مهر شده و در پایان این نقش با طلا پوشانده می‌شده است. 
حسینی افزود: در مناره‌های این مسجد متعلق به دوره تیموری از نقش اسلیمی ماری استفاده شده است که در کتاب آرایی و فرش‌آرایی دوره صفوی استفاده شده است که این نقش از نمونه‌های منحصر به فرد به شمار می‌رود. 
شایان ذکر است  مسجد72 تن متعلق به دوره تیموری که در سده 9 هجری بنا شده است به دلیل همجواری با حمام مهدی قلی بیگ و رطوبت ناشی از آن متحمل خسارت‌هایی شد که با غیر فعال شدن حمام در سال 1367 و خشک شدن رطوبت آن طی سال‌های مختلف به بازسازی آن اقدام شد.