همزمان با دهم ماه رجب‌المرجب، میلاد جوادالائمه(ع) دردانه امام رضا(ع) با دکتر مرتضی انفرادی، پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی اعتاب مقدس گفتگویی با محوریت «منزلت جواد الائمه(ع) از دیدگاه امام رضا(ع)» صورت گرفته است، که در ادامه می‌خوانیم.

جناب آقای انفرادی لطفا در ابتدا به طور مختصر از زندگانی امام جواد(ع) برایمان بفرمایید.

نهمین امام شیعیان که نام مبارکشان محمد و با نام پیامبر(ص) یکی است فرزند امام رضا(ع) و بانویی پارسا و با کمالات به نام سبیکه از خاندان ماریه قبطیه همسر پیامبر(ص) ومهمترین القاب ایشان جواد، تقی، باب المراد و ابن الرضا(ع) است و کنیه ایشان اباجعفر است.

ایشان در دهم ماه رجب سال 195 هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشودند و در کودکی و سن 8 سالگی به مقام امامت رسیدند و 17 سال منصب امامت را به عهده داشتند و سرانجام  در سال 202 در سن 25 سالگی در شهر کاظمین به شهادت رسیدند. امام جواد(ع) با دو تن از خلفای بنی عباس به نام مأمون و معتصم هم عصر بودند.

در خصوص اینکه امام جواد(ع) در کودکی به مقام امامت رسیدند کمی توضیح دهید.

امام جواد(ع) اولین امامی است که در دوران کودکی به این مقام نائل شدند و این موضوعی بود که حتی در زمان حضور امام رضا(ع) نیز به چالشی برای مسلمانان تبدیل شده بود و امام رضا(ع) در پاسخ به این سؤال و برای تبیین مقام امامت فرزندشان می فرمودند: سن حضرت عیسی(ع) هنگام نبوت به او اعطا شد کمتر از سن فرزندم جواد(ع) است.

آیا از امام رضا(ع) روایتی برای تعیین جانشینی و امامت برای امام جواد(ع) وجود دارد؟

از نظر از اعتقادات شیعی، منصب امامت جایگاهی است که از سوی خداوند متعال اعطا می شود و هر امامی با صراحت امام پس از خود را معرفی می نماید بنابراین امام رضا(ع) نیز در موارد متعدد فرزندشان را به عنوان جانشین و امام بعد از خود معرفی کردند.

جایگاه امام جواد(ع) با توجه به روایات رسیده از امام رضا(ع) چگونه است؟

امام رضا(ع) همواره با تجلیل و بزرگی از فرزندشان امام جواد(ع) یاد می‌کردند و از آنجا که در جامعه مسلمین، کاربرد کنیه برای اشخاص، حاکی از گرامیداشت ایشان است، امام رضا(ع) نیز از کنیه «ابو جعفر» برای فرزندشان استفاده می کردند.

امام رضا(ع) برای تکریم امام جواد(ع) روایتی را فرمودند که نشانگر منزلت والای این امام نزد عالم آل محمد(ص) است آن حضرت فرمودند: ابوجعفر «وصیّی و خلیفتی فی اهلی من بعدی» و در روایتی دیگر امام جواد(ع) را بابرکت ترین مولود برای شیعیان معرفی کرده اند.

ویژگی بخشندگی از اوصاف بارز امام جواد (ع) است؛ توجه به امور درخواست کنندگان از سفارشات امام رضا(ع) به فرزندشان بوده در این زمینه توضیح بفرمایید.

بله کلمه «جواد» به معنای بخشنده و با جود و کرم است و جالب است که امام رضا(ع) زمانی که در شهر مرو بودند و امام جواد(ع) در مدینه بودند بر روی بخشش به دیگران تأکید فراوان داشتند و فرزندشان جوادالائمه(ع) را قسم دادند تا بخشندگی را در مورد دیگران به درجه نهایت برساند. امام رضا(ع) در نامه ای به امام جواد(ع) فرمودند: ای ابا جعفر (کنیه امام جواد (ع) ) به من خبر رسیده است که هنگام خروج از منزل، اطرافیانت تو را از باب الصغیر (درب اختصاصی) به بیرون می برند تا دیگران از تو بهره مند نشوند این نامه را به تو می نویسم به آن حقی که برگردنت دارم سوگندت می دهم که از باب الکبیر (درب عمومی) رفت و آمد کنی و هنگام خروج ازخانه؛ درهم و دینار بردار تا اگر کسی درخواست کرد به او عطا کنی و مردم از خیر تو بهرمند گردند. همچنین امام رضا(ع) در نامه ای دیگر، به امام جواد(ع) می فرمایند: همانا خداوند به تو وسعت بخشیده است.

ارتباط و تعامل بین پدر و فرزند (امام رضا و امام جواد (ع)) در منابع روایی چگونه بوده است؟

بله همانطور که بیان شد امام رضا(ع) احترام ویژه‌ای برای فرزندشان قائل بودند و در برخی منابع مستند و موثّق، عبارتی شگفت انگیز را برای نهمین امام به کار برده‌اند حضرت رضا(ع) در یکی از نامه‌هایشان دو نوبت عبارت (فداک ابوک) را بیان فرمودند یکبار «یا ولد فداک ابوک» و بار دیگر «یا بنیّ فداک ابوک» به این معنا که «ای پسرم پدرت به فدایت باد» و این عبارت همان عبارتی است که پیامبر اسلام(ص) برای حضرت زهرا(س) به کار می بردند که این امر حاکی از منزلت رفیع امام جواد(ع) در نزد امام رضا(ع) بود.