روایت انقلاب به نقل از مطبوعات آرشیو شده در گنجینه رضوی

آنچه در این مقاله به آن اشاره می شود، اخبار و گزارشات روزهای انقلاب در مطبوعات آن روزگار است که با همراهی ابراهیم حافظی؛ رئیس اداره مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از آن مطلع شدیم.

سانسور شدید اخبار انقلاب

اما هنوز در فضای پر التهاب پایان حکومت پهلوی که رسانه های ارتباط جمعی نظیر رادیو و تلویزیون همه در خدمت نظام شاهنشاهی بود تنها اخبار و اطلاعات موثق از جریان انقلاب به صورت جسته و گریخته در شبنامه ها و روزنامه ها به چشم می خورد و  سانسور و فشار بی امان، راه اطلاع رسانی و تبلیغ گسترده حرکت انقلابی را بسیار مشکل کرده بود تا اینکه شعله‌های قیام مردم شعله ورتر و فضا کمی برای انعکاس اخبار آزادتر شد.
 
 

دیدگاه حضرت امام درباره مطبوعات 
در آن دوران یکی از منابع مهم مردم برای دسترسی به اخبار و وقایع کشور همین روزنامه‌ها بودند.
بنا به گفته ابراهیم حافظی، رئیس اداره مطبوعات آستان قدس رضوی، کیهان، اطلاعات، خراسان و آفتاب شرق از معدود روزنامه‌های آن دوران بود که با نزدیک شدن به روزهای پیروزی انقلاب و خروج شاه از کشور با شجاعت بیشتری اخبار را انعکاس می‌دادند. 
تصاویر راهپیمایی‌ها، اعلامیه‌های حضرت امام و فراخوان‌های تجمع و تحصن در روزنامه‌ها مردم را به سوی مطبوعات کشاند.
امام خمینی(ره) از ابتدای نهضت بر نقش مهم رسانه‌ها در حرکت انقلاب تاکید داشتند و در سخنرانی‌های خود بارها به آن اشاره می‌کردند. در جلد 18 صحیفه امام در صفحه 61 آمده است: «مطبوعات باید یک مدرسه سیار باشند تا مردم را از همه مسائل به خصوص مسائل روز آگاه نمایند.» 
 

روزشمار انقلاب در اخبار روزنامه های خراسان و افتاب شرق مشهد
آنچه به آن اشاره می شود منتخبی از اخبار روزنامه های خراسان و آفتاب شرق بود که بهمن 57 در مشهد منتشر و توزیع می شدند.
 

-    سیل خروشان زنان با حجاب
11بهمن 1357؛ تظاهرات یک میلیون نفری در مشهد: یک بار دیگر شهر مشهد زیر پای یک میلیون نفر لرزید در میان تظاهرکنندگان، سیل خروشان زنان با حجاب اسلامی تماشایی بود.
12 بهمن 1357؛ تحصن جامعه روحانیت مبارز مشهد . هدف تحصن: اعتراض به ایجاد مواضع در راه بازگشت امام خمینی؛  اعتراض به کشتار بی رحمانه جمعه تهران
 13 بهمن 1357؛ کاروان اتومبیل ها با چراغ های روشن، بوق های موزون و دست تکان دادن ها سراسر مشهد را زیباتر و شادتر از هر روز روشن کرده بود.
 

-    پایان تحصن علمای مشهد
15 بهمن 1357«علمای متحصن در صحن امام خمینی پس از ورود امام به وطن، به تحصن خود خاتمه داد و بیانیه ای را منتشر و قرائت نمودند. در این بیانیه ضمن تشکر از همه قشرها و گروه های مختلفی که به تحصن علما پیوسته بودند و نیز کارکنان اداره آستان قدس رضوی که امکانات صحن مطهر را برای تحصن در اختیار متحصنین قرار داده بودند، بر ادامه راه تا پیروزی نهایی تأکید کردند.»
 

-    تظاهرات بر ضد دولت بختیار در مشهد
دوشنبه 16 بهمن 1357؛ «به دنبال ورود رهبر انقلاب ملی و مذهبی ایران نایب الامام خمینی به وطن تمام شهرها بویژه مرکز استان خراسان یکپارچه شور و انقلاب شده است. در روز گذشته دهها هزار نفر مردم مشهد در حالیکه تمثال هایی از رهبر عظیم الشان خود را حمل می کردند در خیابانهای شهر به راه پیمایی پرداختند...»

 

-    شهر مشهد یکپارچه عکس و شعار است
17 بهمن 1357؛ مشهدی ها در خوش آمد گویی به امام چه نوشتند: 
«به ابراهیم زمان امام خمینی جهت برچیده شدن آخرین مظاهر دیکتاتوری خوش آمد می گوییم»
«امام خمینی نابغه خلقت و شکننده بت 2500 ساله به ایران خوش آمدی»
 

-    تظاهرات و راه پیمایی در مشهد
18 بهمن 1357؛ شهر مشهد همه روزه صبح و عصر شاهد تظاهرات و راه پیمایی است. مقارن ساعت 4:30 بعدازظهر روز گذشته خیابان شیرازی مملو از جمعیت شده بود. پیشاپیش جمعیت عکس بزرگی از رهبر انقلاب و در سمت دیگر آیاتی از کلام الله مجید به چشم می خورد که روی یک پارچه بزرگ نقش بسته بود. ... در خیابان امام خمینی در حالی که جمعیت موج می زد به طور مرتب و منظم پاهای خود را به زمین می کوبیدند و شعار می دادند «وای اگر خمینی حکم جهادم دهد توپ و مسلسل نتواند که جوابم دهد»
 

-    اربعین شهدای یکشنبه خونین مشهد
19 بهمن 1357؛ ... روز جمعه 11 ربیع الاول مطابق با 1357/11/20 با چهلمین روز فاجعه جانگداز یکشنبه خونین مشهد مقدس است، روزی که جماعتی انبوه از برادران مسلمان به خاک و خون کشیده شدند. 
جهت بزرگداشت و یادبود آن کشته شدگان مجلس یادبودی از ساعت 3 تا 5 بعدازظهر در مسجد جامع گوهرشاد منعقد است...

-    7 کیلومتر صفوف فشرده مردم در یک راه پیمایی شکوهمند و تاریخی 
جمعه 20 بهمن 1357؛ در مشهد 5/1 میلیون نفر از دولت بازرگان پشتیبانی کردند.
22 بهمن 1357؛ روز جمعه به دنبال اعلام جامعه روحانیت مجلسی در مسجد گوهرشاد به یاد چهلمین روز شهادت شهدای یکشنبه خونین برگزار شد. حجت الاسلام کامیاب به ایراد سخنرانی پرداخت و حضرات آیات عظام شیرازی و قمی هم حضور داشتند.
 

روزنامه خراسان از 1328 تاکنون
سال 1357 همزمان با روزهای پیروزی انقلاب اسلامی تنها روزنامه های خراسان و آفتاب شرق که سال از انتشارشان می گذشت، همچنان چاپ می شدند و اخبار لحظه به لحظه رویدادهای مشهد را منعکس می کردند. روزنامه آفتاب شرق که به مدیریت علیرضا آموزگار از سال 1303 شروع به انتشار کرده بود در سال های منتهی به انقلاب توسط همسر و پسر وی مدیریت و منتشر می شد و البته کمتر از یک سال پس از پیروزی انقلاب چاپ آن متوقف و برای همیشه تعطیل شد. بسیاری از نسخه های آن در آرشیو آستان قدس رضوی در دسترس محققان است.
روزنامه خراسان را محمد صادق تهرانیان سال 1328 تاسیس نمود این روزنامه که اکنون هفتاد و سومین سال انتشارش را می گذراند، طی این سال ها بدون تعطیلی منتشر شده است. با پیروزی انقلاب اسلامی امتیاز آن به بنیاد مستضعفان واگذار شد و از حدود دو دهه قبل موسسات مطبوعاتی همچون کیهان، اطلاعات و جمهوری اسلامی به صورت مستقل و زیر نظر دفتر رهبر انقلاب اداره می شود. این روزنامه قدیمی ترین روزنامه خارج از تهران در حال انتشار است. آرشیو کامل آن در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.