رونمایی از رساله «معینیه» خواجه نصیرالدین طوسی در کتابخانه حرم مطهر رضوی

به گزارش آستان نیوز، این مراسم رونمایی صبح امروز به مناسبت روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی با محوریت معرفی شخصیت، زندگی‌نامه و آثار این عالم بزرگ ایران اسلامی قرن ششم قمری به ویژه رساله معینیه موجود در گنجینه رضوی، با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در محل اتاق کنفرانس کتابخانه مرکزی این آستان مقدس برگزار شد. 
هزار و 600 نسخه خطی از آثار خواجه نصیرالدین طوسی در مرکز نسخ خطی کتابخانه حرم مطهر رضوی نگهداری می‌شود که رساله معینیه با موضوع هیئت و نجوم که در سال 632 هجری قمری تألیف شده، از جمله نفیس‌ترین این آثار است. از این اثر خطی 100 نسخه در کتابخانه‌های ایران وجود دارد که از 8 نسخه نفیس خطی آن در گنجینه رضوی نگهداری می‌شود. 
این نسخه رونمایی شده از رساله معینیه به خط نسخ 16 سطری در 61 برگ توسط محمد بن علی بن محمد حاجی خوافی در سال 665 قمری در کرمان کتابت شده است که از نظر قدمت کتابت، دومین اثر قدیمی کتابخانه‌های ایران به شمار می‌آید و توسط آقا زین‌العابدین خادم اصفهانی در سال 1166 قمری بر روضه منوره وقف شده است. 
 

از تأسیس رصدخانه مراغه تا بنیان‌نهادن مرکز علوم مختلف
محمد باغستانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این مراسم ضمن اشاره به فعالیت‌های پژوهشی خود در حوزه آثار این دانشمند بزرگ اسلامی اظهار کرد: بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی؛ بزرگداشت نهاد امیدآفرینی در ایران است. 
وی با اشاره به شرایط اجتماعی و علمی ایران در دوران طوسی ادامه داد: خواجه نصیرالدین طوسی، در یکی از تیره‌ترین و زیان‌بارترین هجوم‌های بیگانگان به ایران ظهور کرد و تمام اعتبار، همت، بینش و دانش خود را بکار بست تا در آن فضای سخت و تلخ ناامیدی پس از پایان هجوم مغولان با قلبی آکنده از شوق و پویایی و آینده روشن، مدیریت بیرون‌سازی از مسیر فرود و تبدیل آن به مسیر فراز را برعهده بگیرد. 
باغستانی با اشاره به ظرفیت آثار اسلام و ایران، فرهنگ اسلامی و نخبگان ایرانی در عرصه‌های مختلف گفت: خواجه نصیرالدین طوسی با بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها، تمدن نوینی موسوم به «تمدن اسلامی» را بنیان گذاشت. 
وی از صدور فرمان ساخت رصدخانه مراغه به عنوان فرصت تاریخی طوسی برای رسیدن به هدف بزرگش نام برد و افزود: نخست او اجازه استفاده از درصدی از عایدات موقوفات ایران و عراق را برای ساخت رصدخانه از حاکم مغول دریافت کرد و با آن توانست مسائل مالی و هزینه‌های سنگین ساخت سازه‌ها و فراهم آوردن ابزار رصد و همچنین برپا کردن کتابخانه‌ای عظیم با 400 هزار جلد کتاب و ساخت محل اسکان دانشوران و استادان و پرداخت حقوق آن‌ها و سایر هزینه‌های جانبی چنین مرکز بزرگی را بدون دغدغه فراهم کند. 
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره بر اینکه طوسی در کاربری‌های موقوفات گسترده آن روزگار نیز تحول به بار آورد، ادامه داد: رصدخانه مراغه تنها یک مرکز رصد ستارگان که مورد علاقه مغولان بود، باقی نماند و با شتاب به مرکز علوم و دانش‌های مختلف تبدیل شد. بی‌شک این امر را باید حاصل یک طرح بزرگ دانست که در اندیشه دانشمندی چون طوسی بود. 
وی با اشاره به تخصص‌های طوسی در رشته‌های گوناگون تصریح کرد: از 16 اردیبهشت سال 657 قمری؛ سالروز صدور فرمان ساخت رصدخانه مراغه، باید به عنوان سالروز به بار نشستن آثار علمی طوسی نام برد؛ روزی که سنگ بنای بازساخت تمدن اسلامی در قالب تمدن دانش‌بنیانی را نهاد که دوباره امید را به جامعه ناامید ایرانی به ویژه جامعه نخبگانی آن، از پس هجوم خونین مغولان، برگرداند.

وجود خلاقیت و نوآوری در آثار طوسی
در ادامه حسین لطیفی مدیرگروه کلام اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در این مراسم بیان کرد: پروژه احیای آثار خواجه نصیرالدین طوسی در دو حوزه احیای آثار او و آرا و اندیشه‌های این دانشمند بزرگ کشور به بنیاد پژوهش‌های اسلامی این آستان مقدس واگذار شده است که در فاز نخست بررسی بر روی آثار کلامی خواجه نصیرالدین طوسی آغاز شد. 
وی با اشاره به تجربه یک‌ساله خود در بررسی آثار خواجه نصیرالدین طوسی افزود: بیش از 200 اثر از این عالم برجسته در حوزه‌ها و دانش‌های مختلف باقی مانده است که می‌توان به آثار تألیفی، شرح، ترجمه و... اشاره کرد. 
لطیفی با بیان اینکه بیش از 9 هزار نسخه از آثار خواجه نصیرالدین طوسی در سرتاسر دنیا وجود دارد، گفت: خوشبختانه بیشترین این آثار برای نسل‌های بعدی باقی مانده است. همچنین اکثر آثارش احیا شده است. 
وی با اشاره به برخی از آثار خواجه نصیرالدین طوسی اضافه کرد: هر اثری که از این دانشمند بنام باقی مانده است، دربردارنده خلاقیت و نوآوری خاصی در آن حوزه است. به عبارتی طوسی، صاحب نظر و آرا بوده و بر روی هر اثری که کار کرده، نوآوری در آن بوجود آورده است؛ چه اثر تألیفی و چه ترجمه یا شرح بوده باشد. 
 مدیرگروه کلام اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی ادامه داد: به طور نمونه، طوسی اولین شخصی است که مباحث فلسفی را در حوزه کلام وارد کرد و کلام پس از او تحت عنوان «کلام فلسفی» تعریف می‌شود. 
وی با اشاره بر اینکه کتاب معینیه، از جمله آثار خواجه نصیرالدین طوسی در حوزه ستاره‌شناسی و دربردارنده 4 مقاله و چندین باب است، بیان کرد: او از روش علوم تجربی یعنی از مشاهده، آزمایش و مقایسه نیز در تألیف آثارش استفاده کرده است.