نمایش گنجینه نفایس خطی آستان قدس رضوی در نمایشگاه بین المللی قرآن

در غرفه آستان قدس رضوی، نفیس‌ترین و كامل‌ترین نسخه‌های قرآنی جهان اسلام، همه نوع قرآن از خطی یا چاپی با كتاب آرایی‌های متنوع و زیبا، از عهد قدیم تا جدید چون گنجی گران‌بها در نمایشگاه بین‌المللی قرآن به نمایش درآمده است، قرآن‌هایی که از زمان ظهور اسلام تا عصر حاضر نگاشته و با انواع خط، مزین به نقش و نگارهای زیبا در ابعاد و اشكال مختلف زینت بخش غرفه مرکز قرآن کریم آستان قدس رضوی در سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم هستند.

در همین رابطه كارشناس مسئول تعاملات فرهنگی آستان قدس رضوی در حاشیه برگزاری سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در گفت‌وگو با آستان‌نیوز گفت: برای نمایش سیر تحول خط و آشنایی با خط‌های قدیمی و نقوش به کار رفته در کتابت قرآن کریم، نمونه‌هایی از گنجینه نفایس خطی آستان قدس رضوی انتخاب شده و در سی‌امین دوره برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم تهران به نمایش گذاشته شده است.

محمدرضا ساقی افزود: قرآن‌های صدر اسلام به خط عربی قدیم یعنی خط کوفی اولیه بر روی جنس‌های مختلفی مانند چوب، سنگ، استخوان و پوست نوشته می‌شد. قرآن‌های موجود در گنجینه خطی آستان قدس رضوی از جمله قرآن‌های منسوب به ائمه معصومین(ع) همه روی پوست نوشته شده‌اند. این قرآن‌ها را شاه عباس صفوی، بیش از 400 سال قبل به توصیه شیخ بهایی وقف حرم مطهر رضوی کرده که وقف‌نامه هم به خط شیخ بهایی نوشته شده است.

وی ادامه داد: در این قرآن‌ها صفحات، افقی است و آیات با خط عربی قدیم یا همان کوفی اولیه کتابت شده‌اند. در نسخ اولیه، آیات قرآن بدون نقطه و اعراب بوده است و مواردی که اعراب گذاشته شده با نقطه قرمز رنگ مشخص شده است که شنگرف نام دارد.

كارشناس مسئول سابق گنجینه قرآن و نفایس موزه آستان قدس رضوی با تاکید بر اینکه قرآن بایسنغری یکی از نفایس خطی دوره اسلامی به شمار می‌رود، اظهار کرد: این قرآن با ابعاد 101 در 177 سانتی‌متر روی کاغذ دست‌ساز خانبالغ ایرانی با خط محقق جلی روی صفحات با 7 سطر نوشته شده است. از این قرآن کمتر از 10 درصد باقی مانده که بیشتر این برگ‌های باقی مانده، در مجموعه خطی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. 65 برگ از این قرآن موجود است که 8 برگ در موزه قرآن و مابقی در کتابخانه مرکزی گنجینه خطی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. خطاط این قرآن بایسنغر میرزا پسر شاهرخ تیموری است. این قرآن از لحاظ صلابت خط، قدرت قلم خطاط، کیفیت مرکب و وضوح و روشنی خط و اندازه کاغذ دست‌ساز، یکی از آثار نفیس خوشنویسی تمدن اسلامی محسوب می‌شود که متعلق به قرن 9 هجری می‌باشد.

ساقی اظهار کرد: نسخه بازتولید شده این قرآن نفیس پس از طی مراحل چاپ، جلدسازی و صحافی، به صورت برگ‌هایی از قرآن بی‌نظیر بایسنغری به ابعاد ۵۰ در ۷۰ سانتی‌متر توسط موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی در سال ۹۴ چاپ و رونمایی شد.

كارشناس مسئول تعاملات فرهنگی آستان قدس رضوی تصریح کرد: یکی از نفایس به نمایش گذاشته در این نمایشگاه «منتخب سور قرآن کریم» به خط ابراهیم سلطان تیموری است. ابراهیم سلطان برادر بایسنغر میرزای معروف و فرزند دوم شاهرخ تیموری و گوهرشاد خاتون از نوادگان تیمور گورکانی است. این نسخه شامل 12 سوره منتخب از قرآن کریم از جمله فاتحه الکتاب، یس، دهر، نبأ، شمس، ضحی، کافرون، اخلاص، فلق و ناس است که در 16 برگ یعنی 32 صفحه در ابعاد 45 در 65 سانتی‌متر با دو نوع خط محقق و ثلث نگاشته شده است.

وی ادامه داد: این قرآن با دارا بودن خط قوی و تذهیب عالی در سال 827 هجری قمری یعنی اوایل قرن نهم نوشته و وقف روضه منوره رضوی شده است. این مجموعه به صورت خیلی نفیس چاپ شده و توانسته بیست و یکمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را کسب کند.

ساقی با اشاره به نمایش مصحف خراسان به خط عبدالله ابن طباخ هروی، شاعر، نقاش و از خطاطان معروف قرن نهم هجری در سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم تصریح کرد: عبدالله ابن طباخ هروی از نوابغ خشنویسی بوده و بر خطوط شش گانه از جمله محقق، ریحان، ثلث، نسخ، توقیع و رقاع مسلط بوده و بر خط نستعلیق هم تسلط کافی داشته است. این مصحف با کیفیت عالی، کاغذ مرغوب و با جلد چرم در ابعاد 33 در 47 سانتی‌متر در واقع قطع رحلی سلطانی، صحافی شده و به نمایش درآمده است. این قرآن از لحاظ کتابت، تذهیب و آرایه‌ها، ترکیبی نفیس از سه هنر قرآنی را به نمایش گذاشته است.