قرآن نفیس هزار ساله «مصاحفی قزوینی» در کتابخانه حرم مطهر رضوی رونمایی شد

به گزارش آستان نیوز، این مراسم رونمایی صبح امروز همزمان با ماه مبارک رمضان و لیالی قدر با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین سیدجلال حسینی رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و جمعی از مدیران و کارشناسان این سازمان در محل اتاق کنفرانس کتابخانه مرکزی این آستان مقدس برگزار شد.
 

معرفی قرآن خط کوفی ایرانی

در این مراسم قدیر افروند؛ پژوهشگر و باستان‌شناس دوره اسلامی در خصوص قرآن مصاحفی قزوینی گفت: این قرآن، یکی از کهن‌ترین و نفیس‌ترین مصاحف خطی مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی به شمار می‌آید که به خط کوفی ایرانی متعلق به عصر آل‌بویه و ری بزرگ مزین است. 
وی ادامه داد: این اثر توسط عباس بن محمد بن عباس مصاحفی قزوینی در سال 389 هجری قمری در ری نوشته شده و در سال 391 قمری توسط وی تذهیب شده است. 
افروند بیان کرد: انجامه نسخه در برگ آخر به قلم کوفی ایرانی به رنگ سیاه و زرد در 9 سطر کتابت شده است. این انجامه، یکی از کامل‌ترین انجامه‌های مصاحف خطی در سده‌های نخست است که در آن نام کاتب، مُذهب، تاریخ و محل کتابت درج شده و هیچ تردیدی در اصالتش وجود ندارد. 
وی گفت: این قرآن، در اصل؛ یک جزوه قرآنی از یک قرآن جامع یا چند پاره است که بر روی کاغذ کتابت شده و دارای 35 برگ 16 سطری است. هر سطر نیز بین 6 تا 8 کلمه دارد که به قلم سیاه نوشته شده و اعراب آن نیز به شنگرف است. 
افروند با اشاره بر اینکه این قرآن ارزشمند آیه 14 سوره صف تا انتهای قرآن را شامل می‌شود، اضافه کرد: فواصل آیات به گل‌های زرین 12 برگ و نشان خُمس به شکل پاییزه بین سطور درج شده است. نشان عشر و نشان سرسوره نیز از عناصر حاشیه صفحات است. 
در ادامه مراسم این پژوهشگر و باستان‌شناس دوره اسلامی با بیان اینکه مطالعات قرآن‌های خطی در ایران سابقه‌ای نزدیک به 80 سال دارد، پیشینه مطالعات هنر کتابت و کتاب‌آرایی قرآن‌های خط کوفی ایران را با معرفی برخی از آثار پژوهشی در این حوزه بررسی کرد.
همچنین وی به بررسی تحولات در خط کوفی توسط هنرمندان کشور و ایجاد خط کوفی ایرانی در گستره جغرافیایی خراسان بزرگ پرداخت. 
 

انجام پروژه «مستندسازی مصاحف برگه‌های قرآنی» 

مدیر مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نیز در این مراسم بیان کرد: 
مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی یکی از مراکز مهم خطی در ایران و جهان اسلام است و دارای منابع بسیار باارزشی در زمینه قرآن‌ها و جزوات خطی است که بر طبق بررسی‌ها و پژوهش‌های انجام شده، این قرآن‌ها که قدمت تاریخی آن‌ها به اواخر قرن یکم هجری قمری تا دوره قاجار برمی‌گردد، از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است. 
ابوالفضل حسن‌آبادی گفت: این مرکز به منظور معرفی این قرآن‌ها و تسهیل و دسترسی‌پذیری محتوای آن‌ها برای محققان در حوزه نسخه پژوهی قرآنی، از سال گذشته اجرای برنامه‌های ویژه‌ای را در دستور کار قرار داد تا در برنامه‌ای میان مدت، مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی را به بزرگترین مرکز نسخه پژوهی قرآنی در جهان اسلام مبدل کند. 
وی افزود: در گام نخست اجرای این برنامه مدون در سال 1401، اقداماتی در حوزه معرفی و دسترس‌پذیری مجموعه برگه‌های قرآنی که در این مرکز نسخ خطی نگهداری می‌شد و در گذشته شناسایی و ثبت موقت شده بود، انجام شد. 
حسن‌آبادی ادامه داد: در این راستا در قالب انجام پروژه «مستندسازی مصاحف برگه‌های قرآنی؛ از قرن یکم تا هفتم هجری قمری»، حدود شش هزار و 600 برگ قرآنی سازماندهی اولیه شد. قرآن مصاحفی قزوینی، کتابت قرن چهارم هجری قمری نیز یکی از نتایج انجام این پروژه است. 
 

سازماندهی برگه‌های قرآنی در ادوار مختلف
مدیر مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی گفت: امیدواریم در گام دوم اجرای این پروژه، بررسی سایر برگه‌های قرآنی را تا دوره قاجار انجام دهیم چنان‌که در سال جاری، سازماندهی برگه‌های قرآنی در دوره‌های ایلخانی، تیموری و صفویه در دستور کار قرار دارد. 
وی اضافه کرد: پژوهش و بررسی برگه‌های قرآنی تا قرن هفتم هجری نیز با طراحی چند پروژه ارزشمند در حوزه معرفی قرآن‌ها، وقف‌نامه‌های قرآنی و مکتب‌های نوشتاری قرآنی همچون کوفی مشرقی و کوفی مغربی، امسال پیگیری خواهد شد.

در ادامه سیدرضا صداقت حسینی کارشناس نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نیز به معرفی تاریخچه کتابخانه این آستان مقدس و اهمیت میراث مکتوب در شناسایی غنای فرهنگی کشور پرداخت. 
همچنین وی منتخبی از قرآن‌ها و جزوات قرآنی صدر اسلام تا قرن هفتم هجری قمری موجود در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از جمله قرآن‌های شریف با دست‌خط مبارک منسوب به ائمه اطهار(ع) را معرفی کرد. 
 

لزوم پیروی از ولی خدا
همچنین رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در این مراسم با ذکر مثال‌هایی گفت: هیچ آفتی بالاتر از شرک نیست و انسان تا آلوده به شرک است، اعمالش به جایی نمی‌رسد. 
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدجلال حسینی ضمن اشاره بر اقسام توحید همچون توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید افعالی و توحید عبادی افزود: اگرچه اعتقاد به اقسام توحید لازم است، اما توحید عبادی هم لازم و هم کافی است. در واقع انسان با اعتقاد بر توحید عبادی از شرک بیرون می‌آید، البته لازمه این امر نیز پیروی از ولی خدا است. 
وی تصریح کرد: ما باید حلقه اتصال و پیوند خود را با اولیای خدا محکم کنیم و به دامن اهل بیت(ع) چنگ بزنیم چنان‌که در این شب‌های قدر توسلات‌مان به اهل بیت(ع) پررنگ است.