مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد(ع) پاسخی به مطالبه رهبر انقلاب از حوزه‌های علمیه

مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد(ع) برخلاف مکان تاریخی آن روشی نوین برای تربیت علما و گسترش فقاهت برگزیده؛ از همین رو گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید حسن وحدتی شبیری رئیس مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد(ع) انجام دادیم تا برای ما از لزوم و نوآوری‌های تاسیس این مدرسه بگوید. در ادامه متن این گفتگو را می خوانید:
 

جناب آقای دکتر وحدتی شبیری در ابتدا بفرمائید کار ویژه مدرسه عالی فقاهت چیست و آستان قدس رضوی به چه دلیل به این عرصه ورود پیدا کرده است؟

تربیت نخبگان علمی و استعدادهای درخشان حوزه‌های علمیه دغدغه‌ای بود که تولیت آستان قدس رضوی از آغازین روزهای مسئولیتشان در ساحت مقدس علی بن موسی الرضا(ع) مطرح کرده و از همان روزهای ابتدایی خدمت، طی جلساتی که با بنده صورت گرفت بر تاسیس  مدرسه‌ای با معیارهای حوزوی با هدف تحقق منویات مقام معظم رهبری در ارتباط با حوزه‌های علمیه تاکید شد. از همین رو پس از  ترسیم هندسه مفهومی فرمایشات مقام معظم رهبری در ارتباط با حوزه‌های علمیه، با گفتگو و برگزاری جلساتی با 50 تن از اساتید مبرز حوزوی قم، مشهد و سایر شهرها، طرح اولیه تاسیس این مدرسه مطرح شد و پس از بررسی‌های پس از اصلاحات لازم توسط تولیت آستان قدس رضوی طرح نهایی به تصویب رسید.
در واقع کارویژه این مدرسه هدایت تحصیلی فضلای حوزوی است که برای رسیدن به قله‌های دانش در ساحات مختلف علوم اسلامی دو سوم مسیر را طی‌کرده‌اند و یک سوم مسیر باقی مانده با کمک و هدایت اساتید بزرگ حوزوی در این مدرسه میسر خواهد شد.
 

لطفا در خصوص فرایند ورود و جذب طلاب به این مدرسه نیز توضیحاتی بفرمائید؟

ما در حوزه‌های علمیه سنت‌های کهنی داریم که طی قرن‌ها عالمان و متصدیان این روش‌ها را بر اساس تجربیات خود به دست آورده‌اند، در واقع ما به دنبال شیوه جدید و در عین حال سنتی هستیم، این روش از طریق ارتباط گیری با اساتید مبرز و با تجربه، صورت می‌گیرد به این صورت که با شاگردان باهوش و نخبه آنان آشنا می‌شویم و به دنبال فضلای باهوش و بااستعداد حوزه‌های علمیه می‌رویم؛ در واقع ما منتظر نمی‌شویم که آنان به ما مراجعه کنند.
در واقع ما چند برابر ظرفیت مورد نظر را انتخاب می‌کنیم و پس از انجام مصاحبه علمی داوطلب که با حضور اساتید حوزه علیمه مشهد و قم انجام می‌شود با فرض بر این که آن فاضل حوزوی اجتهاد عام را گذرانده است، برای این که در یکی از ساحت ها متخصص شود به تحصیل در دوره‌های 5 تا 7 ساله خود می‌پردازد.
در سال جاری بیش از 500 طلبه را شناسایی کردیم که پس از بررسی سوابق داوطلبان از بین این تعداد 100 نفر انتخاب شدند که پس از انجام مرحله مصاحبه و گفتگو از بین 100 نفر نیز 30 نفر گزینش و از این تعداد 16 نفر را برای جذب نهایی و تحصیل در این مدرسه انتخاب کردیم. 
هر چند مراحل انتخاب و فرایند جذب طلاب در این مدرسه کمی سخت و دشوار است اما مطمئن هستیم  افراد انتخاب شده ارزش سرمایه گذاری را دارد.
 

در مباحث خود به شیوه جدید در عین حال سنتی اشاره کردید در این خصوص نیز توضیح بفرمائید.

ما در این مدرسه به کسی تحمیل نمی‌‌کنیم که کدام شاخه تخصصی را انتخاب کند بلکه در ابتدای پذیرش طلبه در یک دوره‌ای که به مدت 14 هفته، هر هفته 12 ساعت است با یکی از شاخه‌های فقهی تخصصی همچون حلقه اموال و عقود، حلقه فقه تعلیم و تربیت و... آشنا می‌شود. پس از اینکه طلبه این مدت آموزشی را طی کرد و با شاخه‌های مورد نظر آشنا شد آزاد است تا یکی از شاخه‌ها را برای ادامه تحصیل خود انتخاب کند، البته اساتید هادی هر حلقه تخصصی نیز که مشرف به حلقه‌های علمی هستند و هدایت حلقه‌ها را بر عهده دارند با این شخص مصاحبه می‌کنند، طی این گفتگو نیز هم صلاحیت علمی شخص احراز می‌شود و  هم دغدغه‌مندی او محک زده می‌شود، پس از اینکه شخص شاخه مد نظر خود را انتخاب کرد باید برنامه 5 تا 7 ساله‌ای را طی کند که طی این برنامه با مباحث تخصصی آشنا می‌شود، البته ممکن است دو طلبه در یک حلقه اجتهادی برنامه های متفاوتی داشته باشند و برنامه و این یکی از ویژگی های مهم این مدرسه است.
در واقع اگر شعار مدرسه ما فقه تخصصی است به این معنا نیست که با اجتهاد عام و فقه عمومی نا آشنا باشیم بلکه باید ملکه اجتهاد عام در اذهان طلاب تثبیت شود. 

در حال حاضر این مدرسه در چند شاخه تخصصی فعالیت می‌کند؟
در حقیقت ما به دنبال خلاهای علمی در حوزه علمیه هستیم، رویکرد این مدرسه مسئله محور در حوزه‌های فقه اجتماعی است، خواسته مقام معظم رهبری از حوزه‌های علمیه طی سنوات اخیر این بود که روی مسئله‌های روز جامعه و گره‌های نظام جمهوری سرمایه‌گذاری کنند. در واقع خواسته مقام معظم رهبری از حوزه‌های علمیه فقه پاسخگویی به نیازهای زمانه است که ما روی این مسئله سرمایه‌گذاری کردیم و در همین راستا تا کنون 4 حلقه اجتماعی اجتهادی در این مدرسه شکل گرفته است. این حلقه‌های علمی شامل حلقه «اموال و عقود»، «فقه تعلیم و تربیت»، «فقه الاجتماع» و «فقه‌الجزا» می‌شود که در این مدرسه در حال فعالیت است.
همچنین تاسیس دو حلقه علمی و اجتهادی نیز طی سال جاری در دستور کار این مدرسه است. نخست «فقه سیاست» است که مباحث فقه سیاسی، حکومت اسلامی و ولایت فقیه از منظر فقهی را بررسی می‌کند و دیگری حلقه «فقه وقف» است که به رفع مسائل مورد اطلاع و گره‌هایی‌که ارگان‌های مرتبط با وقف همچون آستان قدس رضوی و سازمان امور خیریه با آنها درگیر هستند، می‌پردازد.
برای سال آینده نیز دو حلقه «فقه خانواده» و «فقه بین‌الملل» در دست مطالعه و پژوهش است، در واقع مسائل مرتبط با خانواده باید از منظرهای مختلف حقوقی، جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه مورد بررسی قرار گیرد و ضروری است که قانون‌گذار در این موارد مطالعه همه جانبه داشته باشد، فلذا این مطالعات در مدرسه عالی فقاهت مورد توجه است.
در فقه بین‌الملل نیز روابط جمهوری اسلامی را در سطح بین‌المللی مورد مطالعه فقهی قرار می‌دهیم، با توجه به اینکه روابط ما با کشورهای مختلف متفاوت است برای هر کدام از کشورها ضوابط فقهی متفاوتی مورد توجه است و از همین رو می‌توان روابط بین الملل جمهوری اسلامی مورد بررسی قرار داد.
 

با توجه به مطالبی که اشاره شد، در واقع این مدرسه مدلی متفاوت از آنچه که رایج بود را اجرا کرده است تا به سوالات مرسوم جامعه پاسخ دهد در این خصوص چه فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟

در گذشته فضلای حوزه علمیه دوره‌های عالی اجتهادی تخصصی را به صورت خودجوش طی می‌کردند، اما ما در این مدرسه سعی کردیم آنچه که طی قرون و اعصار به صورت خودش و بدون برنامه وجود داشت را سامان دهیم.
 

این مدرسه در جهان اسلام چه جایگاهی را برای خود متصور است؟ و چه افقی را برای این مدرسه در نظر گرفته‌اید؟

ما بنا داریم به کل جامعه و امت اسلامی خدمات دهیم از همین رو در حال حاضر از خارج کشور نیز طلبه‌هایی را پذیرش کردیم زیرا ملیت و قومیت مد نظر ما نیست.
افقی که برای این مدرسه در نظر گرفتیم متناسب با راهبرد اساسی است که مقام معظم رهبری برای انقلاب اسلامی ترسیم فرمودند، ایشان تمدن نوین اسلامی را در بیانیه گام دوم انقلاب مطرح کردند و تحقق این امر مهم هدف مدرسه عالی فقاهت است. برای رسیدن به این مهم ما باید تجزیه و تحلیل کنیم و عناصر و ارکان تمدن نوین اسلامی را استخراج کنیم. یکی از ارکان تمدن اسلامی، عنصر خیر و ماندگار احسان و نیکوکاری است که اگر بخواهیم روی این دو عنصر سرمایه‌گذاری داشته باشیم بهترین نهاد، نهاد وقف و نذر است، به همین منظور ما روی مسئله وقف به سوالاتی از جمله اینکه آیا می‌توانیم وقف نوین داشته باشیم، مثلا حق اختراع، رمز ارز و پول و سهام و... می‌تواند در زمره وقف قرار گیرد یا خیر؟ و... مطالعات و پژوهش‌هایی را انجام می‌دهیم.
همچنین زیارت از ارکان تمدن نوین اسلامی در آینده است ما برای توسعه امر زیارت باید چه اقداماتی انجام دهیم. آیا فقط شیعیان می‌توانند زیارت کنند یا مسیحیان و بودائیان نیز می‌توانند به زیارت مشرف شوند؟ و مباحثی از این دست که نیاز به مطالعه فقهی دارد. در واقع افقی که برای این مدرسه ترسیم کرده‌ایم زمینه‌سازی برای تحقق تمدن نوین اسلامی در آینده‌ای نه چندان دور و پاسخ به بیانیه گام دوم رهبر معظم انقلاب است.