کتاب «مرزهای ناشناخته در اخلاق» منتشر شد

به گزارش آستان نیوز، برخی از مفاهیم هستند که به‌ظاهر همانند اما درواقع با همدیگر تفاوت‌هایی بنیادین دارند و با مرزهایی باریک از هم جدا می‌شوند. بازشناخت دوگان‌های همانندنما مسئله‌ای است که از دیرباز ذهن و اندیشه زبان شناسان و علم شناسان و دست‌اندرکاران اخلاق و معرفت را به خود معطوف داشته و در این عرصه و بدین هدف رساله‌ها و نگاشته‌ها پدید ساخته‌اند.
 در این میان کتابی سترگ در میراث خراسان کهن بر جای مانده و در قالب دو نسخه الفروق الکبیر و الفروق الصغیر به ما رسیده است؛ اثری که نه‌فقط به مرزها و ملاک‌های بازشناخت دوگان‌های همانندنما در عرصه زبانی می‌پردازد بلکه این مهم را نیز می‌کاود که چگونه دو مفهوم به‌ظاهر همانند با معیار و محک نیت و انگیزه تفاوت دارند و این تفاوت چه اندازه ژرف است.
کتاب مرزهای ناشناخته در اخلاق تلاشی منحصربه‌فرد از حکیم ترمذی است و هرچند ممکن است از عنوان آن چنین برداشت شود که پدیدآورنده به موضوعی لغوی یعنی ترادف و تباین در لغت می‌پردازد، اما او این راه را در پیش نگرفته و به‌جای آن به ارائه تفاوت‌هایی روی آورده که از منظر تفسیر صوفیانه او و فراتر از آنچه واژه‌ها الهام می‌کنند، میان واژه‌های برخوردار از معانی نزدیک به هم به چشم می‌خورد و گاه ممکن است دو یا چند واژه در نگاه نخست، معنایی واحد را به دست دهند، ولی تأملی در آن‌ها از تفاوت‌هایی پرده بردارد که نشانه مقصود اصلی از هر یک از آن‌ها هستند.
دلیل برجستگی کتاب حکیم ترمذی و تمایز روشن آن از دیگر آثار فروق آن است که این عارف فقیه که با کامیابی مبحثی لغوی و فقهی را به عرصه عرفان و تصوف کشانده و علم ظاهر و باطن را در این کانون همگرا کرده به اتکای دانش اصولی و فقهی و حدیثی و تجربه‌های عرفانی و معرفتی به تفاوت‌هايی نگريسته كه در كار دل ريشه دارد، چنان‌که او خود در درآمد خویش می‌نویسد: کرده‌ها از سینه‌ای به اندام‌ها می‌رسد که دو گونه را در خود جای داده است: دلی سالم و نفسی بیمار و هریک از این‌ها که بر شخص چیرگی یابند فعل از آنش باشد. این دو گونه در باطن با یکدیگر متفاوت و متباین هستند و در ظاهر همگن به نظر آیند.
با این رویکرد کتاب الفروق که هم ترجمه گزیده و هم ترجمه مشروح آن در اختیار قرار می‌گیرد به بررسی 156دوگان پرداخته که مدارا و مداهنه، مناظره و مغالبه، غضب و حمیت، مهابت و کبر، تواضع و تصنع، جود و سرف، هدیه و رشوه ، قناعت و کسل، حلم و دنائت نفس، و الهام و وسوسه نمونه‌هایی از آن‌ها هستند و تأمل در هرکدام ما را به ژرفکاوی و نوآوری حکیم ترمذی در این عرصه بس دشوار راه می‌نماید.
این اثر توسط حسین صابری ترجمه شده و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.