یادداشت/ در باب کتاب حضرتی

بر هیچ‌کس پوشیده نیست که غذای متبرک حرم –غذای حضرتی- و نمک و نبات‌های کوچک حرم هم از دوست داشتنی‌ها است و آن چیزی که در رسانه‌ها و حاشیه نگاری‌های جذاب منتشر می‌شود جدای از بحث زیارت و حال و هوای معنوی حرم مطهر، عمدتا مبتنی بر نمایش همین عناصر است. عناصری که یا تاکید بر معماری و فضا و آرایه‌های محیطی دارد و یا تاکید بر خدماتی که سرآمد آن غذای تبرکی، موکب‌ها و نان صلواتی و آب صلواتی، دونات رضوی و...خوردنی‌ها است. وقف و نذر و کارخانجات و چرخه اقتصادی آستان و خدمات درمانی و فرهنگی هیچ‌گاه به اندازه آن عناصر دوست‌داشتنی دیده نشده‌اند و احتمالا در گزارش‌ها و تولید محتوای رسانه‌ای هم کمتر ذکر شده‌اند و به همین دلیل مردم هم از خدمات این بخش‌ها اطلاعات کمتری دارند.   
اکنون در اردیبهشت، ماه بهار کتاب که جامعه در شور و نشاط برگزاری نمایشگاه کتاب است و فعالیت‌های فرهنگی همگی بوی کتاب گرفته‌اند، شاید بد نباشد درباره کتاب و چرخه اقتصادی کتاب در آستان قدس رضوی سخن بگوییم و فارغ از گزارشات معمول و رسانه پسند و آنچه از آستان قدس برای مردم شناخته شده است، به موضوعی بپردازیم که آمار و گزارش های جالب توجهی دارد و نشان می دهد زائران حضرت رضا علیه السلام در کنار شور زیارت و شوق دریافت غذای متبرک، تا چه حد در سبد سوغات و یادگار سفر مشهد، به کتاب اهمیت داده اند.  
در آستان قدس رضوی، جدای از مجموعه بسیار مهم و جذاب سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 14 ناشر وجود دارد که در این بین انتشارات به‌نشر به عنوان ناشر اصلی آستان قدس رضوی شناخته می شود. ناشرهای دیگر آستان قدس عمدتا به تولید و انتشار کتب تبلیغی، پژوهشی، دانشگاهی و حوزوی مشغول هستند و به‌نشر به عنوان ناشر و توزیع کننده، به تولید آثار در حیطه های موضوعی محدود و مشخص (سبک و سیره اهل بیت علیهم‌السلام، امام رضا علیه‌السلام و زیارت، معارف اسلامی و ادبیات پایداری و انقلاب اسلامی) برای گروه های سنی مختلف مشغول است و در کنار تولید، با حدود 40 شعبه و نمایندگی در مشهد مقدس و حریم حرم و نیز سایر استان‌ها از بزرگترین توزیع کنندگان کتاب کشور به حساب می‌آید. به خصوص سهم به‌نشر در بین ناشران جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و توزیع و فروش آثار قابل توجه است.
شاید برایتان جالب باشد که در سال 1401 عددی بیش از 4 میلیون عدد کالای فرهنگی و کتاب از طریق فروشگاه‍ های به ‎نشر فروخته شده و زائران علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام در کنار دوست داشتنی‌های خود، اقبال قابل توجهی به کتاب نیز داشته‌اند.  
اگرچه در سبد سوغات مشهد، زعفران و نقل و نبات بیش از هرچیز دیده می‌شود، اما خرید حدود 3 میلیون سوغات فرهنگی زائر نشان از دغدغه‌های فرهنگی و سلیقه معرفتی زائران دارد؛ به راستی چه خبری بهتر از این که به بسته های سوغاتی مشهد، کتاب و کالاهای فرهنگی و متبرک افزوده شود و روز به روز این عدد بالاتر برود.
در سالی که گذشت 2میلیون نسخه کتاب از فروشگاه های به نشر راهی مناطق مختلف ایران شد  و بیش از 18 هزار کتاب و محصول فرهنگی توسط این مجموعه برای مراکز وابسته به آستان قدس رضوی و فراآستانی تامین و عرضه شده است. کارنامه به نشر چه در حوزه خرده فروشی، چه عمده فروشی نشان می‌دهد علیرغم نگرانی‌هایی که درباره کاهش سرانه مطالعه و کتابخوانی وجود دارد، باز هم اوضاع قابل قبول و امیدوارانه است. اینکه مردمان نازنینی نه در موکب‌های صلواتی و رایگان که با پرداخت هزینه به تهیه کتاب و محصول فرهنگی اقدام می‌کنند، خبر خوبی است. اینکه آستان قدس رضوی در کنار انواع و اقسام خدمات خود، سهم موثری در حوزه کتاب و فرهنگ نیز دارد، جای خوشحالی دارد.
در سال گذشته نه تنها فروشگاه‌های فیزیکی که از طریق فضای مجازی نیز بالغ بر 32 هزار کتاب خریداری شده است.
بر اساس این آمار و زبان گویای اعداد می‌توان به نتایجی رسید که در صدر آن وجود دغدغه فرهنگی در بین مردم، علاقه به مطالعه و استقبال از کتاب‌های حوزه معارف اسلامی و ادبیات دینی است. 
و اکنون نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، علیرغم انتقادات زیادی که به آن وارد می‌شود، بزرگ ترین رویداد کتابی ایران است و به‏نشر، انتشارات آستان قدس رضوی همراه با سایر ناشران این آستان ملکوتی علاوه بر عرضه کتاب های بزرگسال در غرفه متمرکز آستان قدس، به صورت اختصاصی در غرفه کودک و نوجوان نیز با عنوان کتاب های پروانه حضور دارد. کتاب های پروانه به اذعان کارشناسان و مربیان تربیتی از بهترین کتاب‌های حال حاضر بازار کودک ایران است که کسب جوایز و افتخارات متعدد در این بخش و درخشش نام  پدیدآورندگان و نویسندگان سرشناس حوزه کودک و ادبیات دینی کودک بر روی کتاب‌های پروانه باعث شده است که خانواده‌ها، مدارس و مراکز تربیتی به راحتی و با خیالی آسوده به انتخاب این کتاب‌ها برای دلبندان خود روی بیاورند.
در عین حال هیچ پایانی و هیچ کمالی وجود ندارد. راه پیشرفت، تعالی و موفقیت نامتناهی است و همواره می‌توان بهتر از گذشته بود. به خصوص انتساب به آستان امام رافت و مهربانی که عالم آل محمد صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین است و شخصیت برجسته علمی این امام همام، ایجاب می‌کند که در راه ترویج فرهنگ و معارف رضوی و کمک به گسترش فرهنگ اصیل اسلامی تا می‌توان کوشید و از هیچ خدمتی فروگذار نبود.       

عطیه هراتی مطلق