طرح کلان موسسه بذر و نهال رضوی برای احیای بذر گندم خراسان / تجاری‌سازی محصول در سال 1403

به گزارش آستان نیوز، موسسه دانش‌بنیان بذر و نهال رضوی پس از انجام مطالعات مقدماتی و جمع‌آوری اطلاعات در خصوص ویژگی‌های رقم گندم خراسان، از دو سال پیش نسبت به جمع‌آوری هسته اولیه این بذر اقدام و با کشت آن، آزمون‌های سازگاری را برای ثبت پتانسیل و ردیابی مقاومت گیاه به شرایط اقلیمی مشهد آغاز کرد. در ادامه و با هدف تکثیر این رقم ارزشمند، گندم خراسان در پاییز سال گذشته در سطحی معادل 1500 متر مربع کشت شد و به‌طور همزمان، روند خالص‌سازی بذرها و ثبت شاخص‌های فنولوژیکی گیاه در حال انجام است؛ یعنی بررسی رویدادهای چرخه زیستی گیاهان دوره‌ای و چگونگی تاثیرپذیری آن‌ها از تغییرات اقلیمی فصلی.
 

گندم خراسان با تاریخچه‌ای 5000 ساله
مدیر برنامه‌ریزی و تحقیق و توسعه موسسه دانش‌بنیان بذر و نهال رضوی درباره تاریخچه گندم خراسان می‌گوید: این رقم بذر با نام علمی «Triticum turgidum ssp. turanicum» یک گندم تتراپلوئید است که با عنوان تجاری کاموت در دنیا شناخته می شود و از هیبریداسیون طبیعی دو رقم خاص مشتق شده است. 
دکتر رضا توکل افشاری می‌افزاید: مهم‌ترین ویژگی این گندم در کنار ارزش بالای تغذیه‌ای، به بعد تاریخی و قدمت باستانی آن بر می‌گردد؛ طبق منابع معتبر علمی، این هیبریداسیون طبیعی در حدود 5000 سال پیش شکل گرفته است، از همین رو گندم خراسان به عنوان میراث فرهنگی در ایران در نظر گرفته می‌شود.
افزایش قابل توجه بهره‌وری تولید
او درباره برتری‌های گندم خراسان در مقایسه با سایر ارقام هم اظهار می‌کند: علاوه‌ بر بعد باستانی، کیفیت محصول برداشتی گندم خراسان، برتری بسیار قابل ملاحظه‌ای نسبت به گندم‌های رایج دارد و طبق تحقیقات انجام شده در موسسه بذر و نهال رضوی، عملکرد این محصول حدود 6.4 تن در هکتار ارزیابی شده است. همچنین متوسط وزن هزار دانه آن 80.1 گرم است که تا حدود برابر بیشتر از گندم‌های رایج است. علاوه بر آن، ارزش غذایی گندم خراسان هم یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن است و پروتئینی بیش از دو برابر، نسبت به سایر ارقام دارد.
 

تثبیت زنجیره «بذر تا نان» در آستان قدس رضوی
به گفته او، این ویژگی‌ها در کنار شاخصه‌هایی همچون کیفیت بالای دانه، استقرار سریع بوته‌ها، مقاومت به تنش‌های شدید سرمایی و یخ‌زدگی، نیاز به آب کم و تحمل‌پذیری در مقابل آفات و عوامل بیماری‌زا، باعث شده ضرورت کشت آن مورد توجه موسسه بذر و نهال رضوی قرار گیرد.
توکلی افشاری تحقق و تثبیت زنجیره «بذر تا نان» در مجموعه شرکت‌ها و موسسات اقتصادی آستان قدس رضوی را یکی دیگر از اهداف کشت و تولید گندم خراسان بر می‌شمرد و می‌افزاید: این‌که موسسه بذر و نهال رضوی اندازه‌گیری خصوصیات کیفی گندم خراسان را در راستای اجرای زنجیره بذر تا نان دنبال می‌کند، به دلیل کیفیت بسیار بالای این رقم از نظر میزان پروتئین و گلوتن مرطوب است که به ترتیب  حدود 17 و 50 درصد است. نکته مهم دیگر اینکه، طبق شواهد علمی، بالاتر بودن میزان آرد گندم خراسان در فرآورده‌های غذایی، ارزش این محصولات را به طور قابل توجهی تضمین می‌کند.
وی می‌افزاید: به دلیل کیفیت بسیار بالای گندم خراسان، این محصول پس از تکمیل فرایند تولید آرد، با گندم‌های ضعیف‌تر از نظر کیفیت مخلوط می‌شود تا کیفیت آن‌ها را افزایش دهد. بیشتر مصرف این محصول نیز در صنایع تولید ماکارونی و پاستا بوده و در کشورهایی همچون ایتالیا و فرانسه بازار مناسبی دارد.

تجاری‌سازی گندم خراسان از سال آینده
مدیر برنامه‌ریزی و تحقیق و توسعه موسسه دانش‌بنیان بذر و نهال رضوی درباره چشم‌انداز تجاری‌سازی گندم خراسان در این موسسه نیز اظهار می‌کند: پس از تکمیل آزمون‌های فنولوژیکی و سازگاری، از سال 1403 کشت گندم خراسان به‌طور کامل وارد برنامه تولید محصولات مبتنی بر زنجیره بذر تا نان می‌شود و با توجه به دریافت مجوز تولید این محصول توسط موسسه بذر و نهال رضوی، بسته‌بندی و عرضه تجاری بذرهای تولیدی گندم خراسان از سال آینده عملیاتی خواهد شد. 
به گفته او، برای تحقق این هدف عرضه بذرها با در نظر گرفتن خلوص ژنتیکی و انجام آزمون‌های جوانه‌زنی طبق استانداردهای تعریف شده توسط ISTA(انجمن بین‌المللی آزمون‌های بذر) انجام خواهد شد. همچنین از نظر سطح زیر کشت، در پاییز امسال 10 هکتار به کشت گندم خراسان اختصاص خواهد یافت و میزان آن هر ساله با توسعه همراه خواهد بود.