نقش اثرگذار شاهنامه فردوسی در تقویت معنویت‌گرایی 

دکتر سید نعمت‌الله تقوی بهبهانی در نشست تخصصی «مذهب‌گرایی و معنویت‌گرایی در شاهنامه فردوسی» که به همت انجمن ادبی رضوی بعدازظهر ۲۵ اردیبهشت ماه همزمان با روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی با حضور جمعی از شاعران آیینی در حرم مطهر حضرت رضا(ع) برگزار شد، اظهار کرد: فردوسی حماسه‌سرای بزرگی است تا جایی که «تئودور نولدکه» محقق برجسته آلمانی در کتاب «حماسه ملی ایران» از فردوسی به عنوان برترین شاعر حماسه‌سرای جهان نام برده است.  
 

اهداف فردوسی از سرایش شاهنامه
وی با بیان این‌که فردوسی اهداف متعددی را در سرودن شاهنامه دنبال کرده است، گفت: او در حفظ و پاسداری از ملیت ایرانیان، زبان و فرهنگ فارسی بسیار موفق بوده و به همت اثرش، روح مردانگی و پهلوانی در بین ایرانیان دمیده شده است. 
تقوی بهبهانی ادامه داد: در واقع فردوسی با دمیدن این روح پهلوانی و قهرمانی در بین مردم به ایرانیان یادآوری کرد که باید همچون نیاکان خود باشند و کشور و فرهنگ‌شان را حفظ کنند. بی‌شک این امر وظیفه مهمی بوده و است. 
همچنین وی با اشاره بر این‌که فردوسی علاوه بر دو هدف مذکور در شاهنامه بر روی معنویت‌گرایی تأکید کرده است، گفت: در دو کتاب‌ تاریخ بیهقی به نثر و شاهنامه به نظم، پس از مطرح شدن داستان‌ها، تبلیغ حکمت عملی، پند، اندرز و نصیحت می‌شود که فردوسی در این زمینه در شاهنامه بسیار موفق بوده است. 
این عرفان‌پژوه تصریح کرد: افرادی که با اندیشه‌های دینی به ویژه اسلام، سازگاری نداشتند سعی کردند با فردوسی و اندیشه‌های او، بُتی برای حمله به مقدسات دینی بسازند در صورتی که فردوسی، در زمینه دلبستگی به دین و مذهب، چهره برجسته‌ای بوده است. حتی مرحوم علامه حسن‌زاده آملی نیز گفته‌اند که ۵ بار شاهنامه را خوانده‌اند و بجز معنویت در آن چیزی ندیدند.
این مدرس دانشگاه با طرح این پرسش که آیا فردوسی مذهب‌گریز یا مذهب‌ستیز بوده یا برعکس فردی مؤمن بوده است، گفت: ما متفکرانمان را براساس آثارشان می‌شناسیم، فردوسی نیز فرد متدینی بوده است. 
 

معرفی چارچوب مذهبی فردوسی 
تقوی بهبهانی با بیان این‌که شاهنامه شامل سه بخش «اساطیری»، «حماسی یا پهلوانی» و «داستان‌های تاریخی» است، اظهار کرد: زیباترین نیایش‌ها که سبقه و رنگ توحید و خداپرستی دارند، در شاهنامه آمده است چنان‌که پهلوان‌ها در شاهنامه تمام کارهایشان را با نیایش آغاز می‌کنند. در این خصوص می‌توان از رستم ابر قهرمان این اثر نام برد.
وی بیان کرد: فردوسی در تحمیدیه شاهنامه پس از اشاره به ستایش و نیایش خداوند و رسول خدا(ص)، چارچوب مذهبی و فکری خود را به زیبایی و شیوایی مشخص و بیان کرده است چنان‌که در این اشعار به حضرت امیر(ع) هم اشاره شده است. این تحمیدیه در معتبرترین نسخه‌های شاهنامه قابل بررسی است، بدین ترتیب در شیعه بودن فردوسی جای بحثی وجود ندارد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه در پایان نشست با اشاره بر این‌که فردوسی نه منصب حکومتی داشته و نه ارتباطی با دربار داشته بلکه او یک دهقان‌زاده بوده است‌، اشعاری از شاهنامه با مضامین دینی را برای حاضران خواند. شاعران نیز به بیان برخی از نظرات و سؤالات خود در این نشست پرداختند. 
شایان ذکر است، جلسات انجمن ادبی رضوی با محوریت خوانش و نقد و بررسی اشعار آیینی به همت مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی هر هفته دوشنبه‌ها از ساعت ۱۷ در اتاق ۱۵۴ صحن جمهوری اسلامی حرم مطهر رضوی برپا می‌شود. برگزاری نشست‌های تخصصی با دعوت از استادان و صاحب‌نظران حوزه شعر و ادب کشور، از دیگر برنامه‌های این جلسات در ادوار مختلف به شمار می‌آید.