بررسی عقلانیت و عدالت در مکتب و معارف حضرت رضا(ع)

به گزارش آستان نیوز، در ابتدای این نشست دکتر محمدتقی سبحانی به بیان اصول عدالت و انسانیت در پرتو امامت از دیدگاه امام رضا(ع) پرداخت و گفت: قران کریم یکی از اهداف بلند اولیای الهی را اقامه قسط توسط انسانها میداند و قسط به راهبری انبیا الهی و توسط انسان ها رخ می دهد.
وی گفت: امام رضا(ع) در روایتی می فرمایند، امامت منزلت انبیا و ارث اوصیا و خلافت خدا و رسول اوست.
وی در خصوص رابطه عدالت و انسانیت گفت: این بحث در فرمایشات امام رضا(ع) از مضامین بلندی برخوردار است و در روایات داریم امام کسی است که هنگامی که سخن می گوید به درستی سخن بگوید وقتی حکم می کند به درستی حکم کند و وقتی وعده می‌دهد به وعده خود وفا کند.
سبحانی گفت: در معارف اهل بیت(ع) برخی از متفکران غیر مسلمان حضرت علی علیه السلام را نظریه‌پرداز عدالت در تاریخ عنوان می کنند و فرمایشات ایشان نشان می‌دهد عدالت به دو عنصر اساسی نیاز دارد آشنایی به ضوابط و مواضع قرار گرفتن حق و باطل و دوم اینکه کسی که می خواهد عدالت کند باید انگیزش فردی و گروهی را به نفع عدالت داشته باشد. و در فرمایشات حضرت رضا علیه السلام  سه عنصر اساسی عدالت ،انسانیت و امامت با هم آمده است. 

عقل و دین از منظر امام علی بن موسی الرضا
حجت الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا در ادامه این نشست به رویکردهای عقل اشاره کرد و گفت: عقل در حیات انسان با رویکردهای مختلفی مواجه شده است اولین مواجهه که فلسفه های جدید و در تاریخ فلسفه غرب آمده است، این است که هر چیزی که اندیشیدنی است، هست و هر چیزی که اندیشیدنی نیست، وجود ندارد. گاهی عقل به جای اینکه چراغ شود حجاب می شود.
وی گفت: حضرت رضا(ع) در این خصوص مواضع بسیار صریحی دارند، در گفتگویی در مورد عقل و ادب، ادب را امری می دانند که به خلق انسان بستگی دارد و نحوه تعاملی است که فرهیختگی در آن دیده می شود. امام می فرمایند، انسان ادب را با تلاش می سازد اما عقل ساخت انسان نیست بلکه عطیه الهی است. 

حقیقت مشترک ادیان توحیدی
دکتر سعید جوادی آملی در این نشست گفت: اصل دین به عنوان یک حقیقت آسمانی باید شناخته شود در دنیای امروز متاسفانه چنین نگاهی به این حقیقت نیست و برای شکستن این حقیقت ادیانی که هیچ اصولی ندارند به عنوان یک دین معرفی می شوند. این کنگره می تواند آن را به عنوان یک محبت الهی و در نهایت صداقت و درستی معرفی کند.
وی گفت:وقتی می گوییم حقیقت مشترک ادیان توحیدی مراد ما ادیان توحیدی است و حق مطلب را از قرآن در می یابیم کتابی جامع که همه وحی و الهامات الهی در حد اعلا و اکمل در آن است.
وی به برخی از مطالبی که قرآن به عنوان ادیان توحیدی بیان میکند و احدی در آن نقش نداشته است اشاره کرد و گفت: ما امروز دستمان پر از منابع الهی است که می تواند حقیقت مشترک ادیان را معرفی کند. قرآن مقابله با زبور و انجیل و... نیست بلکه همه آنها را در کمال سلامت به میدان کشیده است.
وی با اشاره به اینکه چه اتفاقی برای علمای یهود و نصارا و دیگران که امام رضا علیه السلام با آنها گفتگو کرد افتاده است، گفت آیا تحقیقی در این خصوص انجام شده است و اگر کنگره جهانی امام رضا بتواند این کار را انجام دهد کار بزرگی صورت گرفته است. 

توحید و عدل در پرتو عقل و وحی در آموزه های امام رضا(ع) 
در پایان این نشست حجت الاسلام دکتر برنجکار به موضوع توحید و عدل در پرتو عقل و وحی در آموزه های امام رضا (ع) اشاره کرد و گفت: در آموزه های رضوی، عقل، کاشف، و میزان درک وحی است و وحی، معلم، مرشد عقل است. از این رو، در تعامل میان عقل و وحی است که حقایق متعالی دین فراچند بشر خواهد شد و حذف هر یک از این دو به حذف دیگری خواهد انجامید.
وی افزود: امام رضا (ع) از یک سو معرفت را صنع خدا می داند و اثبات گروی فیلسوفان یونان و قرینه گرایی فیلسوفان دین را رد می کند، از سوی دیگر، عقل را در اثبات خدا توانمند می داند.امام رضا(ع) برای برون رفت از تشبیه میان خالق و مخلوق و اثبات توحید، از یک سو آموزه مبنایی خلقت لامن شئ را دربرابر نظریه صدور مطرح می کند، و از سوی دیگر، مبنای روشی قیاس و مقایسه خالق و مخلوق و نیز توصیف ذاتی خدا را نقد می کند. 
آن حضرت توصیف فعلی و کارکردی و سلبی را راهکار عقلی خروج از تشبیه و اثبات توحید می داند و راهکار قلبی توحید را تعبیری بودن اسما و صفات الهی معرفی می کند. امام رضا (ع) مخلوق بودن افعال انسان توسط خدا را که به جبر و ظلم بر می گردد، با خلق تقدیری حل می کند و قدرت و اختیار و اراده انسان را در تقدیر الهی دارای نقش ویژه معرفی می کند.