سنت کارورزی در فرایند کسب اجتهاد، در مدرسه تابستانی «عیون تربیت» 

به گزارش آستان نیوز؛ کارگاه تحلیل و نمایه‌سازیِ تربیتی احادیث بر اساس روایات عیون أخبار الرضا (علیه‌السلام) با نظارت علمی حجت الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی (مدرس خارج فقه تربیت و رئیس میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی) با امتیاز «فراگیری روش تحلیل تربیتی احادیث»، «تسلط بر شبکه مفاهیم و معارف تربیتی» و «کسب آمادگی جهت تحقیقات حدیثی _ تربیتی» برپا شده است که محصول نهایی آن کتاب «عیون تربیت: مفاهیم تربیتی احادیث عیون أخبار الرضا (ع)» خواهد بود. ازاین‌رو با حجت الاسلام الهی خراسانی و حجت‌الاسلام مرتضی مروی، دبیر اجرایی مدرسه «عیون تربیت» پیرامون روش و جزئیات کارگاه به گفتگو نشستیم.

الهی خراسانی در ابتدای سخنان خود بیان داشت: فضلایی که می‌خواهند در مسیر فهم و استنباط معارف اسلامی قدم بردارند، نیازمند هستند که تجربه کافی در دلالت سنجی متون آیات و روایات و استظهار ادله پیدا کنند؛ طبعاً قواعد حجیت و ضوابط آن را در اصول می‌‌آموزند، اصول بررسی سند و مأخذ شناسی حدیث را، در علم الحدیث می‌آموزند، اما توانایی استظهار و دلالت سنجی یک مهارت تجربی است که باید با کارورزی به دست آید.

عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی از مسیر طراحی شده این کارگاه می‌گوید که یک شبکه مفهومی در اختیار طلاب قرار می‌گیرد و به‌صورت شخصی به سراغ روایات رفته و با سرمایه دانشی که پیش‌تر آموختند، می‌توانند دلالت‌های تربیتی هر روایات را استخراج نمایند و با مفاهیمی که در شبکه موضوعات مفاهیم در دسترس است، مقایسه و کدگذاری کنند.

این استاد خارج فقه تربیت معتقد است: این روش در واقع استمرار سنت کارورزی در فرایند کسب اجتهاد در تاریخ حوزه‌های علمیه است که با کدگذاری پیش‌ می‌رود. البته شبیه این کدگذاری و نمایه‌زنی‌ها را در عمل سترگ علامه مجلسی (رضوان‌الله تعالی‌علیه) می‌بینیم. سعی نمودیم همین روش را با کدگذاری مفهومی تا حدی ترکیب کنیم و فضلا از این طریق در یک دوره فشرده به همراه نظارت مستمر اساتید ناظر این مهارت را به‌خوبی کسب نمایند.

او بیان دارد که در حاشیه این کار، مهارت‌های فهم لغوی طلاب افزایش پیدا کرده و یک فهم هندسی مجموعی از میان روایات پیدا می‌کنند. همچنین تسلط بر شبکه معارف حاصل می‌شود که این‌ها جز اهداف فرعی این کارورزی است؛ و نیز برای اینکه متن انتخابی «عیون اخبار الرضا علیه‌السلام» تألیف شیخ صدوق (رضوان‌الله علیه) هست، طبعاً آشنایی با معارف رضوی نکته‌ای است که در خلال کارورزی بر روی این متن به دست می‌آید و امیدواریم طلاب با کسب این مهارت قدم جدیدی در مسیر کسب اجتهاد بردارند.

الهی خراسانی یکی از خروجی‌های کارورزی «عیون اخبار الرضا (ع) با دلالت‌های تربیتی» را در شکل جدید، کتاب «عیون به‌ضمیمه شرح تربیتی» دانست و ابراز داشت: این کدگذاری برای مربیان تربیت اسلامی و پژوهشگرانی که می‌خواهند در عرصه تعلیم و تربیت اسلامی فعالیت کنند، یک منبع فوق‌العاده‌ای خواهد بود که بتوانند تحلیل، استخراج و مقایسه نمایند و به‌عنوان مواد خام در نظریه‌پردازی خود از آن بهره ببرند.

این استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد با توجه به تحلیل دستاوردهای کارگاه «تربیت عیون»، بیان می‌کند: مراکز حوزوی می‌توانند این کارورزی را در متن‌های دیگری تکرار کنند و در دلالت سنجی‌های متفاوت چون دلالت‌سنجی اقتصادی یا سیاسی از روایات گام بردارند و حتی به‌عنوان یک مدل، قابل بازسازی و بومی‌سازی برای حوزه‌های دیگر فقاهت و تفقه در متون می‌باشد که امتداد آن در حوزه فقه تربیتی می‌تواند با متون دیگر تکرار شود.

حجت‌الاسلام مرتضی مروی، مدرس و محقق فقه تربیت و دبیر اجرایی مدرسه تابستانی «عیون تربیت» در گفتگویی با اشاره به اینکه در میان جوامع تخصصی حدیثی جای خالی مجموعه احادیث تربیتی به‌شدت احساس می‌شود، از ضرورت برپایی این کارگاه در فضای تربیتی سخن گفت و اظهار کرد: در الگوگیری از مدل تربیتی اهل‌بیت (ع) و مضامین تربیتی که برای ما مقرر کردند، این ضرورت ایجاب می‌کند که ما درزمینهٔ حدیث به موضوع تربیت بپردازیم.
وی ادامه داد: هرچند زحمات زیادی تاکنون درزمینهٔ احادیث تربیتی کشیده شده است اما مجموعه قابل توجهی ملاحظه نمی‌شود، لذا کلان پروژه‌ای جمع‌آوری و نمایه‌زنی احادیث تربیتی تعریف شد که به شکل عام و آرمانی، مجموعه کتب احادیث تربیتی در کتب اربعه را دربر خواهد گرفت.

مروی، گام اول کلان پروژه را با محوریت کتاب «عیون اخبار الرضا (ع)» عنوان کرد؛ ازاین‌جهت که احادیث سبک زندگی، تربیتی و اخلاقی امام رضا (ع) از چگالی بیشتری در میان احادیث اهل‌بیت (ع) برخوردار است.