نگاه ویژه «عقیله» از کودکی حضرت زینب(س) تا عاشورای تاریخ ساز

 به گزارش آستان نیوز ، نشست معرفی و بررسی کتاب «عقیله» از سلسله برنامه‌های فرهنگی خانه کتاب و ادبیات ایران با عنوان «تکیه کتاب»با حضور محمد حسین رجبی دوانی پژوهشگر تاریخ اسلام و محمود مطهری‌نیا دکتری تاریخ و تمدنی اسلامی در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
 در این نشست محمد حسین رجبی دوانی پژوهشگر تاریخ اسلام گفت: این کتاب به وقایع بعد از اسارت آل الله و حضرت زینب (س) نیز می‌پردازد. حضرت زینب(س) این امر مهم را برعهده دارد که پیام‌آور قیام عاشورا و منعکس‌کننده حقیقت این قیام باشد. نگاه نویسنده در این کتاب مخاطب قرار دادن حضرت زینب (س) است و کسی که کتاب را مطالعه می‎‌کند گویی خود را در محضر حضرت زینب (س) می‌بیند و گویی هر آنچه می‌خواند از زبان این حضرت می‌شنود که این اتفاق هنر نویسنده کتاب را نشان می‌دهد. گرچه کتاب‌های متعددی از حضرت زینب(س) و بیان وقایعی که بر این حضرت گذشته نوشته و منتشر شده اما کتاب «عقیله» جذابیت خاصی دارد و خواننده را با خود همراه می‌کند.
وی همچنین با اشاره به این نکته که نویسنده گذشته از هنری که در نگارش کتاب به خرج داده وسواس داشته تا مطالب از لحاظ تاریخی به درستی عرضه شود، ادامه داد: نویسنده از من خواست کتاب را از  بُعد تاریخی مورد توجه قرار دهم پس از بررسی دریافتم که موارد انگشت‌شماری به اصلاح نیاز دارد. لذا کار ارزشمندی ارائه شد و من بر این کتاب مقدمه نوشتم. اخلاص و هنر نویسنده در نگارش کتاب باعث شد کتاب مورد استقبال گسترده مخاطبان قرار بگیرد و جایزه ادبی جلال آل احمد را کسب کند.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی به ارزیابی ادبی کتاب «عقیله» پرداخت و گفت: شاعر و اهل ذوق بودن نویسنده به او کمک کرده در موارد بسیاری تعابیر زیبایی برای حضرت زینب (س) بیان ‌کند یا از زبان حضرت در کتاب بشنویم. این نشان دهنده هنر نویسنده است. نویسنده به مسائل ادبی اشراف دارد و توانسته با تعابیری که به کار گرفته بر غنای کتاب بی‌افزاید. ممکن است کسانی که در عرصه ادبی صاحب‌نظر و استاد فن باشند ایراداتی به این کتاب وارد کنند اما من کتاب را به لحاظ عبارت‌پردازی و به کار بردن واژه‌ها زیبا دیدم. 

کتاب «عقیله» ادبی است و نباید با دید تاریخی به آن نگاه کرد
رجبی دوانی با اشاره به این که در کتاب «عقیله» به حوادثی که حضرت زینب (س) شاهد آن بوده، پرداخته شده است، گفت: در این کتاب یک دوره تاریخی مختصر و مفید صدر اسلام از دوران رسالت، مقطع تاسیس دولت اسلامی، دوره امامت حضرت علی(ع) و مسائل غصب خلافت، کنار زدن اهل بیت (س) و امام علی(ع) از جایگاه الهی و ظلمی که بر اهل بیت (س) روا داشته شده تا رسیدن  امیرالمومنین به خلافت، تغییر محل اداره حکومت از مدینه به کوفه و هجرت خویشان و عزیزان امیرالمومنین از مدینه به کوفه و وقایعی که برای حضرت علی(ع) در دوران خلافت اتفاق افتاد، شرح داده شده است. همچنین در این کتاب به شهادت حضرت علی (ع) و امامت و خلافت امام مجتبی(ع) و ظلمی که به حضرت می‌شود اشاره شده و با قیام امام حسین(ع) به اوج خود می‌رسد. به عبارتی نویسنده در این کتاب به صورت مختصر و مفید یک دوره تاریخ اسلام را مرور کرده است. 
وی با اشاره به اینکه نویسنده کتاب «عقیله» ادیب است نه مورخ، ادامه داد: نویسنده یکی از شخصیت‌های بزرگ اسلام، شیعه و اهل بیت (س) را با زیبایی از منظر ادبی معرفی کرده است و نباید توقع داشت منابع مورد استفاده نویسنده، منابع دست اول تاریخی یا کتاب‌های حدیثی و کتاب‌های دیرینه اسلامی شیعه باشد. هرچند نویسنده به آثاری که در دوران حاضر درباره حضرت زینب (س) نوشته شده مراجعه و از منابع حدیثی مانند بحارالانوار استفاده کرده است؛ اما مستندات نویسنده درباره اطلاعات تاریخی، کتاب‌های متاخر است. نویسنده می‌توانست از کتاب‌های متاخر استفاده کند و به منابع دست اول ارجاع دهد اما این کار را انجام نداد و این سلامت کار او را نشان می‌دهد چرا که می‌خواست حق نویسندگان معاصر را رعایت کرده باشد. شاید از نگاه یک فرد اهل فن ارجاع به منابع دست دوم ضعف کتاب باشد اما این کتاب ادبی است و نباید با دید تاریخی به آن نگاه کرد.

رجبی دوانی در ادامه به طرح جلد و عنوان کتاب «عقیله» اشاره کرد و گفت: طرح جلد کتاب جذاب و زیبا نیست و می‌توانست زیباتر طراحی شود. اگر کسی با «عقیله» به عنوان تعبیر حضرت زینب (س) آشنا باشد می‌تواند معنای عنوان کتاب را درک ‌کند. عنوان کتاب باید گویای محتوای کتاب و تفاوت آن با سایر آثار باشد. 
وی افزود: اطلاعات ما از حضرت زینب (س) محدود است و از این اطلاعات محدود، آثار محدودی نیز درباره زندگی حضرت زینب (س) نوشته شده که غالبا هم شبیه هم هستند. تعداد اندکی از این آثار حماسه‌های حضرت زینب (س) در قیام عاشورا را مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند. کار کردن درباره آنچه از سخنان حضرت زینب (س) و عملکرد ایشان باقی مانده و ثبت شده می‌تواند برای بیان عظمت این حضرت بسیار گره گشا باشد. 
 

روایت زنانه از کتاب «عقیله»
محمود مطهری‌نیا نیز در این نشست بیان کرد: نویسنده کتاب «عقیله» بهتر بود مرحله به مرحله زندگی حضرت زینب (س) را از زاویه دید یک زن آغاز می‌کرد. در کتاب «عقیله» حجم گزارش‌های مستقیم درباره حضرت زینب (س) زیاد نیست بلکه کتاب با گزارش‌های حاشیه‌ای تکمیل شده است. تا قبل از واقعه عاشورا از حضرت زینب (س) گزارش‌های جدی اجتماعی نداریم اما بعد از این واقعه حضور این حضرت در کربلا، کوفه و شام درخشش مطلق است. این موضوعات باید فهم و در کتاب اضافه شود. 

کتاب‌های مذهبی باید مستند و پاسخگوی نیاز نسل جوان باشد
وی با تاکید بر اینکه کتاب‌های نوشته شده با موضوع اهل بیت (س) در کنار پای‌بندی به مستندنگاری و احادیث باید پاسخگوی نیاز نسل حاضر و زمان حاضر باشند، گفت: طرح جلد کتاب جذاب نیست و در مخاطب کنجکاوی ایجاد نمی‌کند. زاویه دیدی که نویسنده برای بیان داستان کتاب انتخاب کرده بسیار سخت است؛ چرا که درباره شخصیتی صحبت می‌شود که زنده است و حیات واقعی دارد. نویسنده در نوشتن این کتاب از تخیل استفاده نکرده است. قطعا هنگام نوشتن این کتاب آثار و برکات معنوی در زندگی نویسنده رخ داده است. به عبارتی نویسنده با نوشتن این کتاب در زندگی خود بُرد کرده است. 
مطهری‌نیا ادامه داد: در نوشتن کتاب‌هایی از این دست باید مخاطبان امروزی را در نظر گرفت. مخاطبان و نسل جدید علم سطحی اما گسترده دارند. آنها در پازل‌چینی مطالب در کنار هم توانایی قوی دارند و اگر در کتاب شبهاتی ببینند آن را به دیگران توصیه نمی‌کنند. در این کتاب درباره شخصیتی صحبت می‌شود که بعد از حضرت زهرا (س) مانند ایشان نداریم. بنابراین باید محتوای مرتبط با ایشان به‌گونه‌ای ارائه شود که بتوانیم با آن ارتباط برقرار کنیم و شخصیت ایشان را به‌گونه‌ای معرفی کنیم که دست‌نیافتنی نباشد. در دورانی زندگی می‌کنیم که سریال به اسم مدینه ساخته می‌شود تا ذهن‌ها را از این اسم منحرف کنند و رمان‌هایی نوشته می‌شود که اسم‌های عجیب و غریبی دارند. در حالت عادی اگر کسی اسم «عقیله» را ببیند الزاما حضرت زینب (س) به ذهنش نمی‌رسد. ناشر در انتخاب عنوان و طرح جلد کتاب در چاپ‌های بعدی تجدیدنظر کند.