موضوعات متعددی درباره امام حسین (ع) وجود دارد که میتواند دستمایه پژوهش و تولید آثار پژوهشی و کتاب بشود که ما اصلا به آنها ورود پیدا نکردهایم و با غفلت از آنها گذر کردهایم. باید در نظر داشتهباشیم که مقاطع مختلف زندگی امامحسین (ع) باید پژوهش بشود نه یک مقطع محدود و اساسا شعار ما در پژوهش درباره امام حسین (ع) باید «عدم بسندگی به یک مقطع از زندگی ایشان» باشد.
یادداشت/ حسین(ع) این رحمت وسیع
چه کسی گفته امامحسین(ع) یعنی اول تا دهم محرم؟ امامحسین(ع) 57 سال عمر بابرکت داشتهاست؛ ما 56 سال و 11 ماهش را کنار گذاشتهایم و روی ده روز آخر تمرکز کردهایم. بهانه هم این است که از زندگی ایشان منابع کافی نداریم، در حالی که منابع آنقدر هست که کل بشریت را سیراب می کند.
امام حسین(ع) که الگوی تمام بزرگان عالم است آیا این مقام را فقط به خاطر این دارد که از اول محرم تا دهم با یزید جنگید؟! این تفکر ظلم به امام حسین(ع) است. امام حسین(ع) وجودش فراتر از ماجرای کربلا است و در کربلا متجلی می شود. در واقع امام، مولود قیام کربلا نیست، بلکه تجلی اش در کربلا است. از این رو ما نیازمند یک جامع نگری در نگاه به زیست، حیات و ممات ایشان هستیم و به نظر زیباترین و جامعترین نگاه به امام حسین(ع) در مفهوم «زندگی حسینی» نمودار است، که ما به این مفهوم «حیات حسینی» میگوییم.
مفهوم حیات حسینی را ما در زیارت عاشورا میخوانیم: «اللهم اجعل محیای محیا محمد و آل محمد و مماتی ممات محمد و آل محمد». این فراز زیارت عاشورا به ما می گوید اگر دنبال امام حسین(ع) هستید حیات و ممات شما باید حسینی باشد.
در واقع سبک زندگی و سبک مردن و مرگ ما هم حسینی باشد؛ مرگ حسینی همان شهادت است و اهل بیت (ع) آنقدر شهادت را دستیافتنی کردهاند که برای خیلیها قابل دستیابی است. از مردی که نان حلال برای خانوادهاش به دست میآورد و اگر در آن حین بمیرد شهید است، تا زنی که باردار است و طفلی را شیر میدهد حکم مجاهد در راه خدا را دارد. البته که ساز وکار شهادت در نظام اهلبیت(ع) با ساز وکار اداری بنیاد شهید متفاوت است.
یکی دیگر از مفاهیم قابل پژوهش، مفهوم «گستره رحمت» در ادبیات دینی ما است. در این گستره رحمت، امام حسین(ع) «رحمهاللهالواسعه» است. به عبارت دقیقتر امامحسین(ع) تجلی رحمت خدا است. این رحمت وسیع نه در شخص حسین بن علی (ع) که در مجموعهای از داشتههای ایشان و اصلا همه چیز امام متبلور است. امام حسین(ع) در واقعه عاشورا و در میدان مبارزه، به تمام داشته هایش رسالت و ماموریت داد و همه آنها را فدا کرد و اینگونه به مقام رحمت وسیع خداوند رسید.
یکی دیگر از عرصه های وسیع پژوهشی، نقش امام حسین(ع) در گسترش علوم و دانش های بشری با محوریت علوم تربیتی، روانشناسی، حوزه خانواده، مشاوره، مدیریت، علوم سیاسی و علوم اجتماعی و علوم اقتصادی و حتی نظامی است. بهطور مثال تکنیکهایی که امام حسین(ع) در حوزه امنیت و تدابیر امنیتی در کربلا انجام داده است، تک و منحصر به فرد است. ما نیازمند «سیره پژوهشی» و غور در ابعاد مختلف و تصمیمات مختلف حضرت در مقاطع مختلف زندگیشان هستیم تا بتوانیم روایت هایی را که شنیدیم به فرمول و الگو تبدیل کنیم.
ما حتی موضوع بررسی نشده ای به نام امامحسین(ع) و اقتصاد داریم. شب دهم که امام چراغها را خاموش کرد، فرمود بیعت از شما برداشته شد و هر کس میخواهد برود آزاد است. در ادامه نکته دیگری می فرمایند که درسآموز است. اما خطاب به اصحاب در تاریکی شب میفرماید افرادی که بدهی دارند، هم بروند! در واقع کسی در ظهر عاشورا میتواند به مقام اصحابالحسینی برسد که ذرهای دین و بدهی و چالش مالی نداشتهباشد. این پیام یعنی زمانی تو میتوانی با حسین(ع) پرواز کنی که ز هرچه رنگ تعلق دارد آزاد باشی.
بررسی جاده ولایت حسینی(ع)(موشکافی مسیر مدینه تا کربلا)، الگوهای راهبردی امامحسین(ع) در جذب و تعالی یاران ،تعامل با مخالفان ومواجهه با چالشهای اخلاقی، اعتقادی، اجتماعی، تربیتی و سیاسی و...، نقش زندگی وجود مقدس امام حسین (ع) در علوم مختلف روان شناسی ،علوم تربیتی، مشاوره، مدیریت و تدابیر راهبردی، راهبردهای خانوادگی ، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و ... از جمله مواردی است که درباره آنها کار پژوهشی و محتوای کمتری تولید شده است.
دکتر نعمتالله فیروزی/ عضو هیات علمی و معاون پژوهشی دانشگاه بینالمللی امامرضا(ع)