تهیه و بازخوانی جلد پنجم از مجموعه موقوفات آستان قدس رضوی

به گزارش آستان نیوز، پیش از این هم 4 جلد به گردآوری اولین موقوفات آستان قدس رضوی که به سده 9 هجری قمری می‌رسد تا موقوفات جدید آستان امام مهربانی‌ها تا سال 1385 اختصاص داده شده بود؛ مجموعه گرانسنگی که بتواند راهگشای حوزه‌های بهره‌بردار، حقوقی، ثبتی و حفاظت از موقوفات در این آستان مقدس در مسیر انجام وظیفه تخصصی خود باشد.
در گفت‌وگو با محمد رضایی مدیر نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی به اهمیت و چگونگی اجرای پروژه ساماندهی و بازخوانی موقوفات و همچنین برنامه‌های آتی برای گردآوری سایر موقوفات پرداخته‌ایم.
 

مستندنگاری وقفنامه‌ها چه نقشی در اداره بهینه و همینطور حفاظت و صیانت از موقوفات دارد؟
یکی از مهم‌ترین اهداف آستان قدس رضوی، مدیریت موقوفات و امانت‌داری در این حوزه است. با توجه به اهمیت اداره بهینه موقوفه و نیز اجرای دقیق نیت وقف، تاکید تولیت معزز آستان قدس رضوی همواره بر اجرای دقیق  وقفنامه‌ها و آنچه واقفان عزیز مدنظر داشته‌اند، بوده است.
مهم‌ترین وظیفه ما نسبت به وقف، مستندنگاری آن است تا بتوانیم از این طریق، علاوه‌بر شناسایی ارکان وقف، نسبت به اداره بهینه موقوفه، افزایش بهره‌وری، درآمدزایی، حفاظت و صیانت، انجام امور ثبتی و حقوقی و در نهایت اختصاص عواید موقوفه برای اجرای نیت واقف اقدام کنیم که اصلی‌ترین اقدام برای تحقق این هدف، جمع‌آوری مستندات است. با توجه به این‌که نخستین گام مدیریت دارایی و افزایش بهره‌وری، شناسایی اصل دارایی است، این تلاش‌ها باعث شده آستان قدس بتواند مدیریت صحیحی نسبت به دارایی‌های خود که همان رقابت وقفی است، داشته باشد.
 

اولین بازخوانی موقوفات در آستان قدس رضوی به چه سالی می‌گردد؟
بررسی وقفنامه‌ها و استخراج ارکان وقف و پس از آن، احصا و دسته‌بندی نیات، از ابتدای انقلاب شکوهمند اسلامی توسط گروهی از اساتید و خبره‌های نسخه‌شناسی صورت گرفت که در دوره‌های مختلف نیز از این ظرفیت استفاده شده است. در این راستا ۴ جلد به گردآوری وقفنامه‌ها از اولین آن‌ها همچون وقفنامه مرحوم گوهرشاد تا وقفنامه‌هایی که تا سال 1385 هجری شمسی وقف آستان پر مهر رضوی شده، اختصاص یافته که این اثر شامل بازخوانی وقفنامه‌ها، حاشیه‌های آن‌ها، مهرها و... است.
 

اخیرا هم گردآوری وقفنامه‌ها از سال 1385 تا 1400 به پایان رسیده...
بله، از سال 1385 به بعد مجموعه وقفنامه‌ها ساماندهی و گردآوری نشده بود. از همین رو مدیریت نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی با رویکرد ساماندهی و بازبینی وقفنامه‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت داخلی کارشناسان خبره این حوزه، نسبت به گردآوری و تهیه جلد پنجم اسناد وقفی این آستان شامل بیش از 260 وقفنامه اقدام کرد که با گذشت حدود یک سال از آغاز این پروژه، اکنون و در آستانه شهادت حضرتش به پایان رسیده است. در این اثر، تمام وقفنامه‌ها در قالب‌های مختلف همچون وقف منفعت، انتقاع، ملک، زمین، خانه و... به ترتیب تاریخ وقف، ثبت شده و مجموع مستندات مرتبط با آن‌ها همچون شماره ردیف مخطوطات و شماره ردیف دفتر موقوفات در قالب پاورقی و سرصفحه اضافه شده است. علاوه‌براین برای اطمینان بیشتر، مجموعه مستندات مرتبط با وقفنامه‌ها به فراخور نیاز بررسی شده است.
 

چه اهدافی را از بازخوانی موقوفات دنبال می‌کنید؟
مهم‌ترین هدفی که از بازخوانی و گردآوری موقوفات در آستان قدس رضوی دنبال می‌شود، ساماندهی این اسناد در یک دسته‌بندی علمی و قابل ارائه  است تا از این رهگذر بتوانیم نام واقفان، ارکان وقف، حدود اربعه وقف، نیات و مصارف را در مجموعه‌ای واحد و منسجم استخراج کنیم. در کنار همه این برکات، در تلاش هستیم بخش‌های حقوقی، ثبتی یا حفاظت آستان قدس بتوانند به سهولت و در کمترین زمان به مستندات مورد نیاز دسترسی داشته باشند. علاوه‌براین حتی اگر موقوفه‌ای همچنان در چرخه بهره‌برداری صد درصدی قرار نگرفته باشد، قابل پیگیری از حوزه بهره‌برداری خواهد بود. 
 

آیا برنامه‌ای برای بازخوانی و گردآوری سایر موقوفات مد نظر دارید؟
عملکرد آستان قدس رضوی در حوزه بهره‌برداری از موقوفات و دقت نظری که تولیت معزز آستان قدس و ارکان ساختاری اجرای نیات موقوفات در هزینه‌کرد دقیق عواید آن مطابق با عین وقفنامه و نیت واقف دارند، باعث شده است این آستان مقدس با درخواست‌های وقف از سوی محبان حضرت رضا(ع) روبرو شود. در همین راستا و با همراهی واقفان خیراندیش، آستان قدس در چند سال گذشته دو پروژه ارزشمند را برای رفاه زائران در زائر سرا و زائر شهر اجرا کرده است که مدیریت نظارت بر موقوفات در صدد است یک جلد را به مستندسازی وقف‌های صورت گرفته به این دو پروژه اختصاص دهد. البته همچنان که پذیرش وقف و ابراز ارادت عاشقان مکتب اهل بیت(ع) همیشگی است، کار جمع‌آوری و مستندسازی ما هم می‌بایست به طور مستمر ادامه یابد.