طول زندگانی پربار امام رضا (ع) از زمان ولادت، حضور در مدینه، عزیمت اجباری به مرو، وداع تلخ با دردانهشان امام جواد (ع)، وقایع پیشآمده در مسیر مدینه تا مرو، زندگی در خراسان، مسئله ولایتعهدی و شروط امام برای مأمون، مقدمات اقامه نماز عید فطر و ماجرای زهر انگور و لحظه شهادت ایشان مالامال از پیامهای ناب و سودمند است. به واسطه این سفر طول و دراز و غیر مترقبه، زندگی امام هشتم پر از ماجرا و وقایع درسآموز و از قضا نمایشی (دراماتیک) است که میتواند منبع خلق آثار هنری اعم از کتاب و فیلم وسریال و تئاتر و... باشد. از این رو در بحث زندگی امام رضا(ع) و جنبههای مختلف سفر ایشان از مدینه به مرو تاکنون کتابهای ارزشمند بیشماری تولید شدهاست که هر کدام از دریچهای به این موضوع مهم پرداختهاند.
ستاره روشن آسمان
یکی از این آثار کتاب «ستاره من» است که به قلم ناصر نادری در انتشارات بهنشر منتشر شده است.فرصتی پیش آمد تا با ناصر نادری نویسنده این اثر و فاطمه آقاخانی منتقد ادبی همراه شویم که در ادامه میخوانید.
بیان ظرایف و لطایف زندگی فردی و اجتماعی امام هشتم در کتاب «ستاره من»
ناصر نادری درباره این گفت: این کتاب، حاوی چهل "قصه" یا "حکایت" اخلاقی از زندگی امام رضا (ع) است. در بازنویسی یا بازآفرینی فرازهای زندگی چهارده معصوم (ع) معمولا دو نکته «قابلیت تصویری بودن یا نمایشی بودن (دراماتیک) آن فراز تاریخی» و «تناسب موضوع و درونمایه با ذهن و زبان گروه سنی مخاطبان» بسیار مهم است در "ستاره من" کوشیدهام چهل روایت مستند و تصویری از زندگی امام رضا(ع) ارائه دهم. البته فرازهای مهم تاریخی مانند تولد، شهادت و ... بر اساس سیر زمانی رخدادها، لابلای این حکایتهای اخلاقی آمدهاست تا تصویر جامع و نسبتا کامل از کلیت زندگی امام رضا (ع) در ذهن مخاطبان خلق شود.
وی تصریح کرد: گونه نوشتاری کتاب، «قصه» یا «حکایت» یا «داستانواره» است و «داستان کوتاه» نیست . در قصه و حکایت معمولا یک حالت یا موقعیت خاص با استفاده از «توصیف» تصویر میشود، دربرگیرنده یک نکته اخلاقی است و طرح و پیرنگ آن، گسترده نمیشود. جذابیت این قصهها، بیشتر وامدار «آنِ موضوعی یا مفهومی» آنها است تا استفاده از شگردهای ادبی.
نادری با اشاره به بازنویسی چهل حکایت در این کتاب یادآور شد: اینکه چرا «چهل» حکایت بازنویسی شدهاست، به دلیل توجه و قداست خاص عدد چهل در بین آموزههای دینی و عرفانی است. درونمایه اغلب قصهها نیز ظرایف و لطایف زندگی فردی و اجتماعی امام هشتم شیعیان علیبنموسیالرضا (ع) است.
محتوای غنی و اطلاعات دقیق زندگی امام رضا در «ستاره من»
فاطمه آقاخانی نویسنده و منتقد ادبی گفت: «ستاره من» یکی از صدها هزار کتابی است که در حوزه زندگی امام رضا(ع) نوشته شده؛ این اثر داستانی مجموعه چهل روایت پیرامون حیات پر خیر و برکت امام هشتم شیعیان است. ناصر نادری، نویسنده کتاب کوشیده به زوایای مختلف زندگانی امام علیبن موسیالرضا (ع) بپردازد. با این منظور نوجوان امروزی از مدینه تا مرو منزل به منزل با امام همراهی میکند و از سلسله حوادث آن دوران که با قلمی لطیف و روان نگاشته شده است؛ آگاهی مییابد.
وی اظهار کرد: مهماننوازی، سخاوتمندی در برابر مستمندان، عالِم به رازهای پنهانی، دلجویی از فقرا و کمکهای غیرعلنی به آنها، پرهیز از اسرافکاری، تعیین دستمزد کارگر پیش از شروع کار، همسفره شدن با خادمان، شفقت و مهربانی در برخورد با محبان و پیروانشان. از جمله سجایای اخلاقی حضرت که در این کتاب بدان اشاره شده است. در این کتاب صد و بیست صفحهای علاوه بر اینکه به وجوب اطاعتپذیری از امام رضا(ع) به طور ملموس اشاره شده؛ داستانهایی هم به ذکر معجزات و کرامات حضرت اختصاص یافته است؛ به این نحو که امام رضا(ع) در میانه سفر به مرو در هر کجا که اقامت کرد نعمتهای زیادی شامل حال اهالی آنجا شد. در سرزمین تفتیدهای با عنایت حضرت آب فراوان جوشیدن گرفت و درخت بیبار خانهای که امام مهمانشان بود پر ثمر گردید. همچنین در روز دوشنبهای که مردم آقاخانی در پایان یادآور شد: به توصیه امام در مکانی گرد هم جمع شدند تا در طلب باران نماز برپا دارند و به ذکر دعا و مناجات متوسل شوند؛ دانههای رحمت الهی بر سر جماعتی که دل در گرو مولایشان داشتند؛ سرازیر شد. روایتهای این کتاب برگرفته از منابع معتبر و ارزشمندی مانند عیون اخبارالرضا(ع)، منتهیالآمال، بحارالانوار، بصائرالدرجات، مناقب آل ابیطالب، کشفالغمه فی معرفهالائمه، مستدرک الوسائل، ناسخالتواریخ و.... است. این اثر به دلیل محتوای غنی و اطلاعات دقیقی که در اختیار مخاطبان نوجوانش میگذارد جزء منابع جشنواره کتابخوانی رضوی در سال 1399 قرار گرفته است.
تولیت آستان قدس رضوی
