«صادقانه»، رمانی با نگاه به فضای سیاسی و فرهنگی دوره امام صادق(ع)

به گزارش آستان نیوز، نشست معرفی و نقد و بررسی کتاب «صادقانه» اثری از انتشارات به‌نشر نوشته سهیلا عبدالحسینی با حضور نویسنده اثر، احمد شاکری و سعید طاووسی مسرور به عنوان کارشناس و منتقد، کامران پارسی نژاد دبیر طرح و حجت الاسلام قنبری دبیر نشست و جمعی از نویسندگان در فروشگاه کتاب به نشر برگزار شد.
کامران پارسی نژاد، دبیر طرح در این نشست گفت: سه سال پیش طرحی از سوی انتشارات به نشر به منظور تولید رمان در مورد زندگی و سیره ائمه اطهار (ع) مطرح شد. دکتر سید احمد میرزاده بانی اصلی این طرح بود و نقطه نظرات اولیه را مطرح کرد.‌ در مرحله اول 10 رمان به همت 10 نویسنده نوشته شد.
وی ادامه داد: قرار شد این رمان ها سبک و سیاقی متفاوت نسبت به کتاب‌های مذهبی منتشر شده در سالهای گذشته داشته باشد. زندگینامه تاریخی یکدست و کلیشه‌ای برای جوانان جذابیت ندارد‌. نسل جوان در هر دوره تغییر می‌کند و سوالات خاصی دارد و باید پاسخگوی نیازهای آنها باشیم. در این راستا باید داستان‌هایی باور پذیر و جذاب خلق شود. در این طرح، قالب کتابها، رمان است‌ و نقش محوری را امام معصوم(ع) دارد و برخی شخصیت ها هم تخیلی هستند.

پرداختن به زندگی ائمه اطهار(ع) حساسیت های خاص خود را دارد
پارسی نژاد ادامه داد:  در این طرح با همکاری نویسندگانی از جمله یوسف قوجق، محسن پرویز ، عیوضی، مریم بصیری، سهیلا عبدالحسینی، مهدیه ارطایفه، امیر مهدی مرادی حاصل، مرحوم خسروشاهی و مریم شریف راویان با به‌نشر همکاری می‌کنند و  به ترتیب کتاب‌هایی با محوریت امام حسن عسکری(ع)،امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام محمد باقر(ع)، امام جعفر صادق(ع)،امام موسی کاظم (ع)،حصرت ابوالفضل(ع) و حضرت فاطمه(س) را به رشته تحریر در آوردند. بنده هم در این طرح کتابی در مورد امام علی ( ع) را کار کردم.
وی با بیان اینکه کارهای گروهی در ایران به ندرت شکل می گیرد، عنوان کرد: کار گروهی مسائل و مشکلات خاص خود را دارد.‌بسیاری از نویسندگان این طرح صاحب نظر و صاحب نام هستند و حاضر شدند در مورد اثر آنها نظر کارشناسی شود. این نویسندگان با سعه صدر شرایط و نقطه‌ نظرات کارشناسان طرح را پذیرفتند. به هر حال پرداختن به زندگی ائمه اطهار(ع) حساسیت های خاص و ظریف کاری های خود را دارد. این نویسندگان با عشق و علاقه پای کار بودند با اینکه گاهی اثر برای اصلاحات چند بار برگشت داده می شد.

تحقیق در زمینه فرهنگ دوره امام‌معصوم(ع) در طرح جدید به نشر
دبير این طرح تصریح کرد: یکی از شروط ما برای نویسندگان این طرح، این بود که پژوهش تاریخی داشته باشند و بر روی فرهنگ آن دوره امام‌معصوم(ع) اعم از نوع خوراک و پوشش تحقیق و بررسی کنند. در حقیقت سعی داشتیم با این کار فضاسازی خوبی صورت گیرد تا مخاطبان ارتباط خوبی با اثر برقرار کنند.
پارسی نژاد با اشاره به نقش محوری سعید طاووسی مسرور به عنوان کارشناس تاریخی طرح بیان کرد: شاید اگر فرد دیگری به جز ایشان کارشناس تاریخی طرح بود، نمی توانستیم کار را پیش ببریم. آقای طاووسی هم به تاریخ تشیع اشراف دارد و هم‌ به داستان؛ و کارشناسان کمی داریم که همزمان در این دو حوزه را به خوبی بشناسند.
بر اساس این گزارش، دکتر سعید طاووسی مسرور به عنوان کارشناس تاریخی طرح ضمن تبریک به انتشارات به نشر و تشکر از دکتر سعیدی مدیرعامل این انتشارت، گفت: آقای میرزاده هم زحمت زیادی برای این طرح کشیدند . این کار یک عزم راسخ می خواست و مجموعه ای از نویسندگان دور هم جمع شدند که هر کدام درباره ائمه اطهار(ع) و حضرت زینب(س) و حضرت ابوالفضل(ع) بنویسند.

«صادقانه» اثری خوشخوان و ارزنده است 
طاووسی مسرور با بیان اینکه جلسات حضوری و مجازی زیادی برای به ثمر رساندن این طرح برگزار شد،افزود: مشاور تاریخی و محتوایی بنده بودم و مشاوره ادبی بر عهده آقای پارسی نژاد بود. در این جلسات گفتگو می کردیم و نقطه‌ نظرات مطرح می شد و یک کار جدی شکل گرفت که اولین ثمره آن کتاب «صادقانه» نوشته سهیلا عبدالحسینی است.این کتاب،اثر ارزنده ای است. محور کار تاریخی است و از تخیل و فضاسازی هم به دلیل رمان بودن اثر استفاده شده است.
وی اظهار داشت: در مواردی کتاب «صادقانه» را مثال زدم. از این جهت که غیر مستقیم سراغ امامان معصوم(ع) برویم و در مورد اصحاب آنها بنویسیم‌. در تاریخ خیلی چیزها آمده است اما اینکه قابل استناد باشد، مساله مهمی است. بیانات امام صادق(ع) در کتاب« صادقانه» مستند است‌.مواجهه من با متون قبل از چاپ سختگیرانه است و برای همین کارهایم زمان بر می شود چون بر روی هر خط و پاراگراف وقت می گذارم. در آثار این طرح حتی روی فضاسازی و موقعیت های مکاني مثل مساجد، بازار و حجره های شهر محل زندگی امام معصوم(ع) تحقیق شده است.
این کارشناس با بیان اینکه پاورقی برای کتابهای این طرح مناسب نیست، عنوان کرد: بهتر است از پی‌نوشت استفاده شود تا برای خواننده راحت باشد. متن کتاب «صادقانه» خوشخوان است. اگر کتابی که درباره ائمه اطهار(ع) نوشته می شود ،پیچ و تاب داشته باشد خواننده آن با مشکل مواجه می شود. برای اینکه اثرقابل ارتباط با مخاطب باشد، نویسنده باید خود را جای خواننده بگذارد.

اثر رمان تاریخی اغلب از کتاب تاریخی صرف بیشتر است
وی با اشاره به اینکه کتاب «مردی که همه چیز می دانست» دومین اثر این طرح آماده چاپ است،افزود: این کتاب که به زندگی امام باقر(ع) می پردازد، توسط مریم بصیری نوشته شده است‌. این کتاب نسبت به کتاب «صادقانه» از نظر فضاسازی به جزئیات بیشتری پرداخته است اما با این وجود خواننده را اذیت نمی کند. 
طاووسی مسرور تصریح کرد: آنچه در کتاب «صادقانه» حائز اهمیت است، این است که زوایه دید اول شخص نیست که امام معصوم(ع) حالات خود را گزارش دهد. مرحوم تشکری در کتاب «غریب قریب» چند صفحه ای از زبان امام رضا(ع) با احتیاط و تحقیق زیاد نوشت اما با این وجود باز می توان ایراداتی از آن گرفت. 
این منتقد ادبی اظهار داشت: کسی که «صادقانه» را می خواند درشرایط عصر امام صادق(ع) قرار می‌گیرد. کسی که در قالب داستان و رمان، اطلاعات تاریخی کسب می‌کند چه بسا مطالب در ذهنش ماندگار تر باشد نسبت به وقتی که صرفا کتاب تاریخی بخواند.

تاریخ و داستان به یکدیگر ضریب می دهند
احمد شاکری دیگر سخنران این نشست ضمن امیدواری از چاپ تمام آثار طرح جدید به نشر گفت: آورده هر اثر زمانی ثبت و دریافت و ماندگار مي شود که در قالب نقد و پژوهش مطرح شود. برای این طرح هم افراد زیادی از جمله دکتر طاووسی زحمت کشیدند و کار ،کار ارزنده ای است. مساله مهم این است که مسیرها مهم تر از نتایج است و اگر قاعده ای از آن در نیاید،تکرار نمی‌شود. 
این منتقد ادامه داد: تمرکز یافتگی جلسات این طرح بر مبنای تاريخي بوده است. تلقی در این طرح این بوده است که از ادبیات عبور کردیم و نیاز تاریخی داریم.‌ کارهای حوزه تاریخ پیچید گی هایی دارد . تاریخ و داستان هر یک به هم ضریب می دهند و هر یک می خواهد دیگری را به تمکین خود وا دارد‌.‌برای نوشتن داستان تاریخی باید به داستان و تاریخ اشراف داشت
شاکری عنوان کرد: این اثر نشانه های تحقیق تاریخی را داراست و نکات تاریخی در آن بیان شده است. توجه به وابستگان و علاقمندان اهل بیت(ع) که دچار خطا شدند، حائز اهمیت است چون شخصیت های سیاه و سفید جای بحث دارند‌. تدبیر دیگر این کتاب این بوده که به امام نپرداخته است به کسی که در یک فاصله زمانی و مکانی با امام(ع) بوده، پرداخته است که حریم امام حفظ شود.

ساحت معصوم(ع) در« صادقانه» درست انتخاب شده است‌
وی با اشاره به اینکه وزن کتاب «صادقانه» بر اساس نقش های سیاسی است، بیان کرد: سوال این است که زندگی امام صادق(ع) کجای کار است. اسم کتاب،«صادقانه» است اما در مورد زندگی امام صادق(ع) نیست. چه چیزی در زندگی امام صادق(ع) برجسته است که باید به آن‌پرداخته شود ؟ مسلما ساحت علمی. این ساحت در کتاب« صادقانه» درست انتخاب شده اما به درستی پردازش نشده است‌ وقتی می خواهیم ساحت های علمی را داستان کنیم نیاز به کشمکش عقلی و فکری داریم‌. بستر اصلی «صادقانه»، سیاسی است نه فکری. در اثر چیزی از کشمکش نمی بینیم. 
شاکری با بیان اینکه ابتدای همه فصل‌های کتاب «صادقانه» با گفته امام صادق(ع) آغاز شده است، گفت: این تدبیر خوبی است به شرطی که این گفته،نماینده هر فصل باشد. مساله دیگر این است که داستانی علمی باید مخاطبانش را عاشق علم کند همان طور که در داستان عاشقانه، مخاطب می خواهد به کسی عشق بورزد. حال سوال اینجاست که «صادقانه» توانسته است مخاطب را عاشق علم کند؟ به نظر می رسد چنین کارهای علاوه بر مشاور تاریخی به مشاور کلامی و فلسفي هم نیاز دارد.
این کارشناس با اشاره به اینکه نویسنده کتاب «صادقانه» خانم است، گفت: اما داستان مردانه است. ‌ در بین شاگردان امام صادق(ع) در این کتاب زنی نیست، به داستان آشنایی محمد و همسرش و ازدواج آنها در این کتاب ۵ خط پرداخته شده است یکی ازنشانه های ادبیات زنانه، خودگویی است.مساله دیگر این است که همه گفتگوها بدون فاصله، پشت سر هم آمده است. تنها توجیه این کار می‌تواند صرفه جویی اقتصادی باشد.
شاکری اظهار داشت: یک جور اغتشاش زاویه دید در اثر وجود دارد ضمن اینکه موافق پانوشت نیستم چون داستان پانوشت ندارد. گفتگوها طولانی است و ترجمه ها هم قابل بازنگری هستند‌. از طرفی توصیفات خوب و در جاهایی عالی و حرفه ای. این‌ جا دارد جلسات متعددی برای این اثر و آثار بعدی این طرح گذاشته شود تا از زوایای دید متعدد و مختلف بررسی شوند.

با نوشتن «صادقانه» زندگی ام دچار تحولات زیادی شد
بر اساس این گزارش سهیلا عبدالحسینی نویسنده کتاب «صادقانه» در این نشست گفت: خوشحالم با وجود تمام سختی ها، این کار نوشته و منتشر شد . نوشتن این نوع کتاب‌ها اصلا قابل قیاس با نوشتن رمان نیست. آقای طاووسی برای این طرح زحمت کشیدند ما هر زمانی که سوالی داشتیم، مطرح می کردیم و ایشان پیگیری می کرد‌ ضمن اینکه ایشان نسبت به سندیت موضوعات سخت گیری می‌کرد. در مواردی پیش آمد که در انتقاد به داستانی که بیان کرده بودم، می گفت طبق تحقیقات امکان وقوع چنین اتفاقی در تاریخ ۵۰ به ۵۰ است پس آنرا کنار بگذارید. 
عبدالحسینی با بیان اینکه کار باید از نظر اسنادی محکم می بود، افزود: باید احتیاط زیاد می شد.برهه امام صادق(ع) حساس بود چون در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت بنی عباس بود‌. فاصله این دو دوره پر از نحله های تاریخی و شخصیت های متعدد است.
وی تصریح کرد: معتقدم به تمام نویسندگان این طرح نظر خاص شده است. روزی در امامزاده ای بعد از نماز مشغول دعا بودم که آقای پارسی نژاد به بنده زنگ زد و از طرح به نشر گفت و من به مشخصات امامزاده نگاه کردم، دیدم از نوادگان امام صادق(ع) هستند و تصمیم گرفتم در مورد ایشان بنویسم. کار برای اهل بیت(ع) رنگ بو و طعم خود را دارد‌. در مدت نوشتن کتاب «صادقانه» زندگی ام دچار تغییر و تحولات زیادی شد و این را از برکت وجود امام معصوم می دانم.
وی با اشاره به اینکه اتفاقات جالب در طول نوشتن« صادقانه» رخ داد، بیان کرد: در قسمتی از کار، داستان شخصیتی را نوشتم که عاشق یک شخصیت منفی به نام جمیله شد. طبق معمول بعد از پایان هر دفعه، نوشته هایم را ذخیره می کردم حتی در فلش هم ذخیره می کردم. فردای آن روز از آن داستان خبری نبود. فکر کردم فراموش کردم ذخیره کنم هر چند همان قسمت در فلش هم نبود. یک بار دیگر هم این موضوع بر سر داستان دیگری از این کتاب تکرار شد و دیکر متوجه شدم از جایی کنترل می شویم و این طور نیست هر چه خواستیم بنویسیم.
این نویسنده با بیان اینکه نوشتن «صادقانه» سه سال طول کشید، اظهار داشت: فقط یک سال تحقیق وار طول کشید. قسمتی از کتاب را در شرایطی نوشتم که همه افراد خانواده کرونا گرفته بودند و من در آن زمان دعاهایی از امام صادق(ع) را می نوشتم و گریه می کردم. این قسمت کتاب «صادقانه» را بیشتر از بقیه قسمت ها دوست دارم.
گفتنی است، در پایان مراسم از کتاب صادقانه» رونمایی شد.