هفت هزار خادم، کفشدار زائران امام هشتم

به گزارش آستان نیوز، کفشداری حرم مطهر رضوی یکی از واحدهای ارائه خدمات معاونت اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی است که از چند دهه قبل تاسیس شده و سالهاست به زائران حرم مطهر رضوی خدمت‌رسانی می‌کند.برای آشنایی بیشتر با خدمات این مجموعه، با جواد حلاجی استاد، مسئول اداره امور کفشداران حرم مطهر هم صحبت شدیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید. 
 

در ابتدا بفرمایید که سابقه فعالیت کفشداری حرم مطهر رضوی به چه سالی بر می‌گردد؟
ابتدا لازم می دانم این نکته را مطرح کردم که اداره امور کفشداران، صرفا مربوط به خدمت کفشداری نیست. اداره کفشداری یک حوزه گسترده است و می‌توان گفت بزرگترین حوزه خدمتی در حوزه اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی است که علاوه بر خدمات کفشداری، بخش‌های دیگر از جمله کتب انوار، صحافی و بسته‌بندی و شمیم رضوان نیز از زیرمجموعه‌های اداره کفشداری هستند. 
پیشینیه خدمتی این مجموعه به چند دهه قبل بر می‌گردد.آن زمان افرادی به عنوان کفشبان، در ازای فعالیت کفشداری در حرم مطهر رضوی وجهی را دریافت می‌کردند. اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز دوره تولیت مرحوم آیت‌الله طبسی، ماهیت کفشداری حرم تغییر پیدا کرد و انجام آن به عنوان یک خدمت افتخاری تعریف شد و کارکنان آستان مقدس مامور به ارائه آن شدند. این رویه تا سال 1368 ادامه داشت تا اینکه تصمیم گرفته شد برای توسعه خدمت و همچنین با توجه به درخواست‌های متعدد علاقه‌مندان به حضور در این بخش، افرادای به عنوان کفشدار افتخاری هم جذب شوند. از همان زمان جذب نیروی افتخاری آغاز شد و تا به امروز نیز ادامه دارد. 
 

با توجه به گسترش اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی در سال‌های اخیر، تعداد کفشداری صحن‌ها و رواق‌های چه میزان افزایش یافته است؟ 
در حال حاضر 49 کفشداری در رواق‌ها و صحن‌های حرم مطهر رضوی آماده ارائه خدمات به زائران حرم مطهر امام رضا(ع) هستند که در حدود یک سوم آنها، کفشداران خواهر و در مابقی، برادران خدمت می‌کنند. در مجموع حدود 7 هزار نفر در بخش اداره کفشداری مشغول به خدمت هستند که از این تعداد، 3100 نیروی کفشدار آقا و 2800 کفشدار، خانم هستند. البته در بخش آقایان، 500 نفر از خادمان زمان های کاری کمتری دارند و دلیل این است که از نظر سنی کهنسال هستند اما با وجود سبقه طولانی، همچنان شوق خدمت در اداره کفشداری را دارند.
 

اشاره کردید که بخشی از خدمات اداره کفشداران، مربوط به کتب انوار است. در این واحد چه خدمتی ارائه می‌شود؟ 
بخش کتب انوار از بخش‌های فعال اداره امور کفشداران حرم مطهر رضوی است که وظیفه تأمین، تنظیف و چیدمان تمامی قفسه‌ها و کتاب‌ها در کل حرم مطهر، صندلی‌های نماز و همراه، توزیع پلاستیک مورد نیاز زائرین در صحن‌های مرکزی و ورودی‌های حرم مطهر را برعهده دارد. علاوه بر این، تأمین، انتقال و توزیع کتب ادعیه در صحن‌ها، جمع‌آوری، بسته‌بندی و انتقال مجدد کتب ادعیه به انبارهای مرکزی نیز به این بخش واگذار شده است. مخزن این کتب ادعیه در رواق دارالسیاده قرار دارد و بیش از 200 هزار جلد کتاب از جمله قرآن، مفاتیح الجنان، صحیفه سجادیه، منتخب ادعیه و ... در آن نگهداری می‌شود. خادمان این بخش در رواق‌های اطراف روضه منوره از جمله دارالحفاظ، دارالسلام، دارالسیاده، دارالسرور، دارالذکر و دارالعزه، خدمات کتاب ادعیه شامل تامین و تنظیف، چیدمان کتب ادعیه و جمع آوری صندلی نماز و زیارت را عهده دارند. 1700 خادم در 8 کشیک به صورت سه شیفت صبح و عصر و شب در این بخش فعالیت می‌کنند که سرکشیک، معاون کشیک و مسئول نیز شیفت دارند. 
 

بخش صحافی چطور؟
بخش صحافی اداره امور کفشداران هم وظیفه ترمیم و جایگزینی کتاب‌های فرسوده را بر عهده دارد. این واحد با فعالیت 150 نفر از بهترین صحافان با تجربه و متعهد و بهره گیری از دستگاه‌های نیمه صنعتی، در ۸ کشیک کاری در صحن پیامبر اعظم(ص) خدمات ارائه می‌دهد.
 

در آمارها، به خدمت 2800 خانم در اداره کفشداری اشاره کردید. محل های خدمتی این خادمان کفشدار خانم، کدام بخش های حرم مطهر است؟
همان طور که گفته شد، با توجه به درخواست های بسیار برای خدمت در این بخش و همچنین به دلیل تفکیک برخی از مسیرهای و رواق ها، برای ایجاد فضای ویژه زیارتی بانوان، در حال حاضر در حدود یک سوم از کفشداری های حرم مطهر رضوی خواهران خدمت می‌کنند. حدود 2800 خادم کفشدار در صحن‌های انقلاب، آزادی، جمهوری اسلامی و صحن پیامبر اعظم حضور دارند که علاوه بر خدمات کفشداری بانوان، غبار روبی، تطهیر و خدمات انوار کتب ادعیه را هم بر عهده دارند.
 

از «شمیم رضوان» هم به عنوان بخش دیگری از فعالیت های این اداره نام بردید. وظایف خادمان این بخش چیست؟
از سال 1390 بخشی به نام واحد بسته‌بندی گل‌های فوق ضریح تاسیس و سپس به نام «شمیم رضوان» تغییر نام داد. حتما می دانید که استفاده از گل‌های فوق ضریح از دیر باز در حرم مطهر رضوی مرسوم بوده و به همین دلیل گل‌های تعویض شده توسط خدام به صورت شاخه یا دسته‌ای به زائرینی که درخواست گل دارند، اهدا می‌شد. به همین دلیل ابن بخش به طور رسمی فعال است و 460 نفر در آن مشغول به فعالیت هستند و جالب است بدانید 160 نفر از خادمان این بخش، ا جانبازان دفاع مقدس هستند. در این بخش یک روز در میان 800 شاخه گلی که از سوی خیران و اقفان سراسر کشور به حرم اهدا می‌شود، در گلدان‌های مخصوص بالای ضریح قرار می‌گیرد و بعد از 48 ساعت، نسبت به بوجاری، طبقه‌بندی و خشک نمودن گل‌ها به وسیله دستگاههای پیشرفته اقدام می شود، به نحوی که رنگ و بوی طبیعی آنها از بین نرود. سپس گلبرگ های خشک شده رادر پاکتهای پلاستیکی ممهور به نقش گنبد بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) بسته بندی می‌شود. این بسته‌های گل خشک شده در مناسبت‌های طول سال بین زائران علاقه‌مند و مشتاق توزیع می‌شود. 
 

نحوه خدمات رسانی اداره امور کفشداران حرم مطهر رضوی در سال‌های اخیر نسبت به دهه های قبل چه تفاوتی کرده است؟
در دهه اخیر حضور زائران با توجه گسترش وسایل نقلیه و افزایش امکانات رفاهی نسبت به قبل بیشتر شده، دهه‌های قبل بعد از پایان فصل تابستان، از حجم حضور زائران در حرم مطهر رضوی کاسته می‌شد ولی در حال حاضر در تمام طول سال حرم مطهر رضوی پذیرای خیل گسترده زائران است به همین جهت ارائه خدمات نسبت‌ به دهه های قبل متفاوت شده است و با توجه به جمعیت روز افزون زائران، در زمان هایی مانند دهه آخر صفر، کفشداری های سیار هم به طور موقت دایر می شود تا خللی در ارائه خدمت ایجاد نشود.
 

یکی از خدمات اداره کفشداری حرم که هر سال درباره اش می شنویم، برپایی موکب در ایام اربعین و آخر صفر است. در این باره برایمان بیشتر توضیح دهید.
همه ساله خادمان کفشدار حرم رضوی به صورت خودجوش مواکبی را در ایام اربعین برپا می کنند و آستان قدس هم با تامین ارزاق و مواد غذایی موکب ها، در این کار مشارکت و مساعدت دارد. امسال هم در ایام اربعین حسینی 3 موکب در شهرهای کاظمین، کربلا و نجف بر پا شد و 200 خادم کفشدار به مدت 17 روز، در 3 وعده صبحانه، ناهار و شام از زائران حسینی پذیرایی کردند. هم چنین در دهه آخر ماه صفر، موکب کفشداران حرم رضوی در محور چناران به مشهد پذیرای خیل عظیم زائران پیاده حضرت رضا(ع) بودند. در این موکب، سه وعده غذایی از زائران پیاده پذیرایی و زمینه اسکان آنان در موکب فراهم شد. به این نکته هم باید اشاره کنم که زمین موکب چناران، در سال ۹۵ توسط خادمیاران کتب انوار خریداری شده و با مساعدت تولیت آستان قدس رضوی و تلاش بانیان، امروز این فضا تبدیل به مجموعه‌ای شده است که غیر از ارائه خدمات به زائران پیاده، در طول سال نیز امکان خدمت رسانی دارد. علاوه بر این موکب امام رضا(ع) در باب الهادی نیز مستقر شد و در دهه پایانی صفر به زائران رضوی خدمات رسانی کرد.