تبلور اشعار بزرگترین غزل‌سرای ایران در آثار گنجینه ملک

به گزارش آستان نیوز، کتابخانه و موزه ملی ملک موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در تهران به پشتوانه فرهنگ‌دوستی حاج حسین آقا ملک بنیانگذار و واقف این مجموعه و همچنین واقفان و اهداکنندگان آثار فرهنگی که راه این بزرگمرد ایران زمین را در حوزه حفظ میراث فرهنگی این مرز و بوم ادامه دادند، حافظ گنجینه ارزشمندی از آثار و اشیای تاریخی و هنری است. در ادامه به مناسبت 20 مهرماه روز بزرگداشت حافظ شیرازی، منتخبی از نفایس گنجینه ملک؛ از نسخه‌های خطی و تابلوهای خوشنویسی تا سکه‌ها و تمبرهای یادبود را با محوریت این شاعر بزرگ قرن هشتم قمری معرفی می‌کنیم. 
 

وجود 40 نسخه خطی
حدود 40 نسخه خطی از آثار مرتبط با حافظ در کتابخانه و موزه ملی ملک وجود دارد. اگرچه بیشتر عناوین آثار این مجموعه نسخه خطی با موضوع حافظ مربوط به دیوان حافظ می‌شود، اما نسخه‌هایی با عناوینی همچون گزیده قصاید و غزلیات حافظ، ساقی‌نامه، جُنگ اشعار فارسی و... نیز در این گنجینه به چشم می‌خورد. این آثار خطی به خط‌های نستعلیق و شکسته نستعلیق بر روی کاغذهای فرنگی، ترمه، ختایی و آهار مهره فرنگی و... توسط خوشنویسان بزرگ ایرانی مثل میرزا علی‌ نقی شیرازی، در قرن‌های 9 تا 14 هجری قمری کتابت شده است. تعدادی از این آثار خطی به هنرهای تذهیب و نگارگری نیز مزین است و نفاست خاصی دارد.  
 

3 دیوان خطی نفیس 
به طور نمونه می‌توان از دیوان حافظ با 17 مجلس تصویر و تمام مذهب نام برد که به خط نستعلیق بر روی کاغذ آهار مهره نازک در سال 924 قمری نوشته شده است. این دیوان نفیس دارای جلد روغنی دو رو است که در جلد بیرونی نقوش گل و بوته و جدول و در جلد درونی آن نقش درخت سرو در زمینه سرخ قابل رؤیت است. دو صفحه اول آن نیز تمام تذهیب با طلا و لاجورد است که چهار کتیبه بازوبندی نیز در بالا و کناره‌های این صفحات مشاهده می‌شود. همچنین به نسخه خطي ديوان حافظ که در سال 894 قمري توسط محمدبن علاالدين رزه‌اي باخزري به خط نستعلیق بر روی کاغذ ختایی كتابت شده، می‌توان به عنوان یکی از قديمي‌ترين نسخه‌هاي حافظ گنجینه ملک اشاره کرد. این اثر داراي يک‌ سرلوح و يک پيشاني مذهب با يک مجلس تصوير است. 
همچنین نسخه خطي ديوان حافظ در این گنجینه نگهداری می‌شود که به خط نستعلیق علي نقي شيرازي فرزند ميرزا يوسف مذهب در سال 1317 قمري در دوره قاجار براي ميرزا ابوالقاسم خان نصيرالملك ثاني كتابت شده است. اين نسخه از حافظ داراي يك سر لوح بسیار ممتاز و حواشی دو صفحه اول آن نیز مذهب است. آغاز هر غزل نیز زرنگار است.
 

از مرقعات خوشنویسی تا تابلو خط‌نقاشی
منتخبی از آثار هنری کتابخانه و موزه ملی ملک نیز یادآور توجه خوشنویسان به اشعار حافظ است چنان‌که در این گنجینه قطعات خوشنویسی مزین به این اشعار نگهداری می‌شود که متعلق به دوره‌های صفویه و قاجاریه است. این آثار به خط نستعلیق و شکسته نستعلیق ممتاز و عالی به قلم مشقی، کتابت، غبار، کتابت خفی و همچنین سیاه مشق، کتابت شده است.
تابلو خط‌نقاشی اهدایی بانو عزت‌ملک ملک دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک، یکی دیگر از این آثار هنری است. بیتی از غزلیات حافظ در این تابلو توسط رضا مافی با خط نستعلیق ممتاز و قلم کتیبه در زمینه قهوه‌ای رنگ در سال 1352 خورشیدی به زیبایی نگاشته شده است. این اثر در تالار کتابت و نگارگری موزه ملی ملک در معرض نمایش قرار دارد. 
 

سکه‌ها و تمبرهای یادبود
همچنین گنجینه ملک دارای تمبرها و سکه‌هایی است که تصویر حافظ شیرازی یا آرامگاه حافظ بر روی آن‌ها نقش بسته است. به طور مثال از تمبر 20 ریالی کنگره بین‌المللی بزرگداشت حافظ به عنوان یکی از آثار می‌توان نام برد. این اثر توسط شرکت پست جمهوری اسلامی ایران در 28 آبان 1367 منتشر شده است و از جمله آثار وقفی حاج حسین آقا ملک محسوب می‌شود. همچنین می‌توان به سکه‌های پنج ریالی حافظ با تصویر آرامگاه این شاعر در شیراز اشاره کرد که در سال‌های 1371 تا 1378 شمسی در کشور ضرب شده است.
 

تهیه بسته نمایشگاهی سیار
مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با توجه به وقف‌نامه خود، امکان خروج هیچ کدام از آثار موزه‌ای و کتابخانه‌ای را از این گنجینه ندارد، بنابراین تعدادی بسته‌ نمایشگاهی برگزیده از تصویرهای نفایس این موقوفه تهیه شده که به صورت رایگان در اختیار مراکز مختلف کشور قرار می‌گیرد. بسته نمایشگاهی سیار «نسخه‌های خطی دیوان حافظ» که دربردارنده تصویرهایی از شاهکارهای خوشنویسان برجسته ایرانی در دیوان‌های لسان الغیب گنجینه ملک است، از جمله این نمایشگاه‌های بیرونی است که در ادوار گوناگون در خارج از این مؤسسه در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. 
شایان ذکر است، کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1316 شمسی بر حرم مطهر حضرت رضا(ع) وقف شده و در حال حاضر در محوطه تاریخی باغ ملی تهران به نشانی «میدان امام خمینی، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)» همه روزه بجز روزهای تعطیل، از ساعت 8:30 تا ساعت 16:20 پذیرای اهل هنر و پژوهش است.