یا رضا ای هشتمین شمس امامت / در عزای خواهرت سرت سلامت

به گزارش آستان‌نیوز، به همین بهانه به سراغ  دکتر مرتضی انفرادی پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی رفتیم تا با سیمای این بانوی بزرگ اسلام از منظر برادر بزرگوارشان حضرت رضا(ع) بیشتر آشنا شویم.
 

جناب آقای انفرادی، ابتدا در مورد معرفی اجمالی حضرت معصومه(س) توضیحاتی را بفرمایید.

حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها، بزرگ بانویی هستند که از نظر منزلت خانوادگی هم دختر امام معصوم هستند هم خواهر امام معصوم و هم عمه امام معصوم، لذا جایگاه اجتماعی بسیار ممتازی دارند. آن حضرت دختر امام کاظم علیه السلام هستند و نام مادرشان نجمه خاتون است.

بنابر نقل تاریخ، ایشان در اول ذیقعده سال 173 دیده به جهان گشودند و در دهم ربیع الثانی سال 201 هجری قمری و در سن 28 سالگی و در حالی که فقط 17 روز در شهر قم حضور داشتند، چشم از جهان فروبستند. حرم مطهر این بانوی با کرامت در شهر قم سالانه پذیرایی میلیون‌ها زائر از اقصی نقاط جهان است.  
 

جایگاه حضرت معصومه(س) در میان اهل بیت(ع) و دوستداران خاندان عصمت و طهارت چگونه است؟

آن حضرت در میان خاندان امام کاظم علیه السلام دارای شأن و منزلت ویژه ای بودند چنانکه در میان فرزندان امام هفتم(ع) هیچکدام به فضیلت، عصمت، علم و سایر فضایل اخلاقی (جز امام رضا(ع) در حد ایشان نیستند.
در منابع معتبر آمده است که امام کاظم(ع) عبارت (فداها ابوها) را چندین بار برای حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به‌کار بردند.
همچنین امام جواد(ع)نیز در روایتی پاداش زیارت با معرفت حضرت معصومه(س) را بهشت دانسته اند.
 

در مورد ارتباطی که میان امام رضا(ع) و خواهر بزرگوارشان حضرت مصومه(س)، نکاتی را بیان بفرمایید.

نکته اول اینکه در زمان تولد حضرت معصومه سلام الله علیها، امام رضا علیه السلام جوانی 25 بودند و این بانوی بزرگوار از همان کودکی، با توجه به شرایط زندگی پدرشان امام کاظم علیه السلام، تحت تربیت برادرشان امام رضاعلیه السلام بودند.
نکته دیگر اینکه در بین فرزندان امام کاظم(ع)، این برادر و خواهر از یک مادر هستند و مادر هر دوی این بزرگواران حضرت نجمه است و به عبارتی ایشان تنها خواهر تَنی امام رضا(ع) هستند. نکته سوم اینکه نام اصلی آن بانوی مخدَره "فاطمه کبری" بوده است و نام "معصومه" را بنابر روایات رسیده، امام رضا علیه السلام به ایشان اعطا کرده اند.
نکته چهارم در مورد زیارتنامه حضرت معصومه سلام الله علیها است که این زیارتنامه نیز در مأثور از امام رضا علیه السلام است یعنی از امام رضا علیه السلام برای ایشان زیارتنامه صدور یافته است. نکته پنجم در مورد زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها است که در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است که پاداش زیارت ایشان بهشت است.
نکته دیگر در فرازهای زیارت ایشان است که امام رضا علیه السلام می فرماید: حضرت معصومه سلام الله علیها نزد خداوند تبارک و تعالی دارای شأن مهمی است. (فَإِنَّ لَکِ عِنْدَ اللهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ) 
موضوع دیگر در خصوص ارتباط ولایی حضرت معصومه علیها السلام با امام رضا(ع) است که ورای ارتباط نزدیک خواهر و برادری است. به عبارتی حضرت معصومه علیهاالسلام همانند مادر بزرگوارشان حضرت زهرا (س)از مدافعان ولایت بودند و اهمیت ارتباط ولایتمدارانه امام و مأموم از با ارزش‌ترین روابط اعتقادی است که در میان اهل بیت علیهم السلام جریان داشته است.
 

اگر بخواهیم از اشتراکات میان این برادر و خواهر بزرگوار  بیشتر بدانیم، چه نکاتی را می توانید برای ما بیان بفرمایید؟

جدا از اینکه این دو بزرگوار از نظر نسبی با یکدیگر مشترک بودند؛ می توان به مقام عصمت هر دو اشاره داشت هرچند عصمت از دیدگاه اندیشمندان اسلامی دارای درجاتی است و به عبارت تخصصی عصمت ذومراتب و امری تشکیکی است ولی به هر حال مطابق تصریح امام رضا علیه السلام مبنی بر معصومه دانستن خواهر گرامی شان هم در نامگذاری و هم در سایر روایات، نکات متعددی ذکر شده است.
یکی دیگر از اشتراکات این خواهر و برادر؛ موضوع "هجرت" ایشان است که از مدینه النبی شروع و شرق جهان اسلام خاتمه یافت.از اشتراکات این دو معصوم این است که امام صادق(ع) ولادت هر دو بزرگوار را پیش بینی کرده بودند
همچنین پیش بینی ولادت، شهادت و محل دفن این دو بزرگوار در روایات متعددی از ائمه معصومین علیهم السلام تبیین شده است که در منابع روایی وجود دارد. علاوه بر موارد مذکور آمرزیده شدن گناهان و وجوب جنت برای زائران هر دو حرم ذکر شده است.
نکته بسیار مهم اهتمام معرفت و معرفت به حق امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) در احادیث آمده است. یکی از اشتراکات مهم، مقام شفاعت است که هم برای امام رضا علیه السلام و هم برای حضرت معصومه (س) تبیین شده است.