کتابخانه و موزه ملی ملک؛ نمونه کارآمد وقف فرهنگی در کشور

به گزارش آستان نیوز، کتابخانه و موزه ملی ملک در ششم آبان 1316 بر حرم مطهر حضرت رضا(ع) وقف شده است و امروزه نه تنها به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری پایتخت مورد توجه قرار دارد بلکه یکی از مجموعه‌های فرهنگی فعال کشور نیز به شمار می‌آید که در سایه پرچم آستان قدس رضوی به عموم دوستداران تاریخ و تمدن ایرانی- اسلامی خدمات فرهنگی عام‌المنفعه ارائه می‌کند. در ادامه به مناسبت هشتاد و ششمین سالروز وقف کتابخانه و موزه ملی ملک نیم نگاهی به نقش وقف در پویایی و رشد این موقوفه می‌کنیم. 
 

آینده‌نگری بزرگ واقف ایران
حاج حسین آقا ملک در مدت حیات خود املاک و مستغلات بسیاری را در خراسان و تهران بر آستان قدس رضوی وقف کرد و عواید آن‌ها را به کتابخانه و موزه ملی ملک اختصاص داد؛ چراکه این بزرگمرد به توسعه کمی و کیفی این موقوفه فرهنگی پس از درگذشتش هم اندیشیده بود. در واقع در پرتوی آینده‌نگری این نیک‌اندیش و بهره‌گیری ایشان از ظرفیت‌های سنت حسنه وقف در ارائه خدمات به عموم مردم، یک بنیاد بزرگ فرهنگی و اقتصادی همچون دو بال در کنار یکدیگر در زیر مجموعه بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) ایجاد شد. بی‌شک این امر بیانگر اهمیت فرهنگ در نگاه حاج حسین آقا ملک در تاریخ ایران است تا جایی که برای نگهداری و گسترش موقوفه فرهنگی‌اش و همچنین ترقی معارف چنین پشتوانه قوی اقتصادی نیز در نظر گرفته است. از این رو می‌توان کتابخانه و موزه ملی ملک را عالی‌ترین نوع وقف فرهنگی در کشور دانست. در این میان نباید فراموش کرد که این واقف بزرگ علاوه بر ترقی معارف، به سلامت مردم نیز اندیشیده بود چنان‌که طبق وقف‌نامه‌هایش، بخشی از عواید املاک و مستغلات وقفی‌اش در آستان قدس رضوی به ساخت و اداره بیمارستانی در چناران خراسان رضوی اختصاص یافته است. در حال حاضر نیز مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در زیر مجموعه سازمان موقوفات ملک، یکی از سازمان‌های موقوفاتی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی در حال فعالیت و ارائه خدمات به عموم فرهنگ‌دوستان است. 
 

گسترش خدمات موزه‌ای به عموم مردم
همان‌طور که بیان شد کتابخانه و موزه ملی ملک، الگوی نمونه‌ای برای وقف فرهنگی در جامعه است. بی‌تردید فعالیت‌های متنوع این مؤسسه در سال‌های اخیر سندی محکم بر این ادعا است؛ چراکه از یک سو شاهد افزایش تالارهای موزه‌ای این مجموعه بوده‌ایم. به طور مثال، پس از افتتاح تالارهایی همچون «تمبر»، «هزار داستان»، «هنر و زندگی» و «علوم در ایران اسلامی»، امسال نیز شاهد گشایش تالار جدید «ماه هشتم» در این موقوفه بودیم تا جایی که اکنون 12 تالار موزه‌ای در آن پذیرای بازدیدکنندگان است. همچنین هر ساله در ادوار مختلف شاهد برپایی نمایشگاه‌های جذاب و دیدنی در بخش‌های گوناگون این مجموعه به ویژه در نگارخانه آن هستیم. از سویی دیگر، این مجموعه توجه خاصی به ارائه خدمات به اقشار مختلف جامعه داشته و تلاش کرده شرایط حضور همگان در تالارها و بخش‌های آن فراهم شود. برگزاری تورهای بازدید و کارگاه‌های متنوع ویژه کودکان و نوجوانان از جمله کودکان کار، همکاری با انجمن اوتیسم ایران، مناسب‌سازی کتابخانه و موزه ملی ملک برای حضور معلولان، تنها منتخبی از این اقدامات عام‌المنفعه است.
 

توجه به غنای منابع کتابخانه و نشر کتاب
منابع کتابخانه ملی ملک نیز هر ساله غنی‌تر شده است چنان‌که در حال حاضر دارای حدود 20 هزار عنوان نسخه و رساله خطی، بیش از 4 هزار و 500 جلد کتاب چاپ سنگی، نزدیک به 125 هزار جلد کتاب سربی و چاپی، حدود 5 هزار عنوان سند تاریخی، نشریاتی از دوره قاجار تاکنون و بیش از صدها عنوان منبع دیداری و شنیداری است که اهل علم و پژوهش می‌توانند از این منابع استفاده کنند.
همچنین این موقوفه با توجه به برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی و پژوهشی در گستره فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی همواره به عنوان یک موزه و کتابخانه پویا مورد توجه استادان، کارشناسان، دانشجویان و هنرجویان کشور قرار دارد. کتابخانه و موزه ملی ملک با دارابودن واحد انتشارات فعال نیز توانسته بیش از 10 عنوان کتاب‌ ارزشمند را با توجه به منابع اطلاعاتی موجود و ظرفیت‌های پژوهشی خود در چند سال اخیر به طور مستقل منتشر کند. این مجموعه با محققان و مراکز مختلف فرهنگی نیز همکاری‌های مشترک بسیار خوبی دارد که ماحصل این همکاری‌ها تاکنون به چاپ آثار متعددی با بهره‌گیری از نفایس گنجینه ملک و برگزاری برنامه‌های متنوع منتهی شده است. 
کتابخانه و موزه ملی ملک فعالیت‌های خود را در چند سال گذشته در بستر مجازی نیز گسترش چشمگیری داده و علاقه‌مندان در گوشه و کنار دنیا می‌توانند از خدمات غیرحضوری این موقوفه با مراجعه به وب‌سایت آن به نشانی www.malekmuseum.org استفاده کنند.  
شایان ذکر است، این موقوفه در حال حاضر همه روزه بجز روزهای تعطیل، از ساعت 8:30 تا ساعت 16:30 به نشانی «تهران، خیابان امام خمینی(ره)، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق)» پذیرای عموم پژوهشگران و گردشگران است.