ابنیه حرم مطهر رضوی آغوشی امن برای زائران

مهندس جعفر فرزانه به تدابیر گسترده برای مقاوم‌سازی ابنیه حرم مطهر رضوی اشاره می‌کند. وی در بیان ویژگی‌های مقاوم‌سازی در بارگاه مطهر امام رضا(ع) به علت وجود اماکن و فضاهای ساختمانی مختلف اظهار می‌کند: در مجموعه‌ای مانند بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع)؛ فضاها، ابنیه و اماکنی نظیر بناها و اماکن قدیمی و جدید، صحن‌ها و رواق‌های قدیمی و جدید، مناره‌های(گلدسته‌ها) قدیمی و جدید، موزه، کتابخانه، حوزه علمیه، دانشگاه، مهمانسرا، سالن همایش، مراکز درمان، تونل‌های تأسیساتی و پست‌های برق و گاز وجود داشته که هر یک بهره‌برداری خاص و ویژه خود را دارد. 

مهندس فرزانه تصریح می‌کند: همچنین به این نکته باید توجه کنیم که در هر یک از این فضاها و اماکن یاد شده، تجهیزات و لوازم خاصی وجود دارد که باید به نحوی در عملیات مقاوم‌سازی مورد توجه قرار گیرند تا در زمان بروز حوادث و اتفاقات غیرمترقبه عملکرد آن‌ها مختل و دچار اشکال و ایراد نشود.از سال ۱۳۸۲ با وقوع حادثه غمبار زلزله در شهرستان بم در استان کرمان، توجه به اهمیت انجام عملیات مقاوم‌سازی در اماکن تاریخی و ملی در کشور رو به فزونی گذاشت و به همین جهت با دستور تولیت فقید آستان قدس رضوی مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی ضمن تشکیل کمیسیون‌های فنی و مهندسی، اهتمام ویژه در راستای مقاوم‌سازی اماکن حرم مطهر رضوی به عمل آمد. 

حرم مطهر رضوی؛ شهری کوچک با همه مختصات شهری

این مقام مسئول می‌گوید: در مقاوم‌سازی مجموعه‌ای مانند بارگاه مطهر امام هشتم(ع)، متخصصان و کارشناسان فنی در حقیقت با یک شهر کوچک با همه مختصات شهری روبه‌رو هستند که در کنار این موضوع باید حضور انبوه زائران و جمعیت انسانی حاضر در بارگاه مطهر امام رضا(ع) را نیز در هنگام بروز حواث غیرمترقبه مورد توجه قرار دهند.

وی ادامه می‌دهد: آستان ملکوتی امام رضا(ع) از قداست، حساسیت و اهمیت خاص و ویژه‌ای برخوردار است و موضوع مقاوم‌سازی اماکن و ابنیه حرم مطهر رضوی هم به همین دلیل دارای حساسیت‌های خاص خود است.به این مطلب هم باید توجه شود که موضوع وقوع حوادث غیرمترقبه در مکان‌هایی که بیشترین جمعیت انسانی را در یک لحظه از زمان در خود جای می‌دهند مانند آنچه از حضور زائران و مجاوران بارگاه مقدس حضرت ثامن‌الحجج(ع) در لحظات تحویل سال، تاسوعا و عاشورای حسینی، دهه آخر ماه صفر، شب‌های قدر، روز عرفه، دهه کرامت، اعیاد سعید غدیر خم، فطر، قربان، هنگام برگزاری نمازهای جماعت و... در حرم مطهر رضوی شاهد هستیم از اهمیت بسزایی برخوردار است.به همین دلیل در موضوع مقاوم‌سازی اماکن و ابنیه حرم مطهر رضوی به اهمیت نگهداری و اثرات حاصل از آن نگاه ویژه‌ای شده، ضمن اینکه سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی با توجه به تجربیات، تخصص لازم، تجهیزات و امکاناتی که در اختیار دارد، با استفاده از مشاوران باتجربه این امر مهم را در بارگاه مقدس امام هشتم(ع) انجام داده و مدیریت می‌کند.در این زمینه می‌توان به مواردی همچون تحکیم و استحکام‌بخشی گنبد منور حرم مطهر امام رضا(ع)، تعمیر و مرمت مدرسه خیرات‌خان (که بعدها جزو دانشگاه علوم اسلامی رضوی شد)، استحکام پایه‌های پیرامونی مسجد جامع گوهرشاد، جابه‌جایی سردر مدرسه عباسقلی خان و... اشاره کرد.

تحکیم پی و فونداسیون سردر‌های نقاره‌خانه و ساعت صحن انقلاب اسلامی، مقاوم‌سازی پی ایوان مقصوره مسجد جامع گوهرشاد، تحکیم قسمت‌هایی از سردر ارتباطی میان رواق دارالسیاده به رواق دارالحفاظ، تحکیم پی سردر غربی صحن قدس با هدف ایجاد توسعه اماکن و رواق‌های زیرسطحی، تحکیم قسمت زیرین کفشداری‌های شماره ۱۳ و ۱۴ و قسمت‌هایی از رواق دارالهدایه و دارالرحمه در صحن جمهوری اسلامی برای ساخت رواق‌های زیرسطحی که هم اکنون در دست اجراست، تحکیم پی و فونداسیون سردر باب‌السلام، ورودی صحن آزادی، تحکیم نمای شمالی و جنوبی سردر باب‌السلام، تحکیم پی ایوان عباسی در صحن انقلاب به سمت بست طبرسی، تحکیم پی ایوان‌های شمالی و جنوبی صحن آزادی و تحکیم پی رواق الله ‌وردی‌خان بخشی از پروژه‌های تحکیم‌بخشی در حرم مطهر رضوی است که آقای مهندس فرزانه به آ‌ن‌ها اشاره می‌کند.در راستای تکمیل امر مقاوم‌سازی بناها موضوع تحکیم بدنه بنا نیز قسمتی از کار است که در دستور کار سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی قرار دارد. 

توجه به لوسترها و الحاقات سازه 

یکی از موضوعات مربوط به مقاوم‌سازی بناها و اماکن، توجه به الحاقات سازه است، یعنی اینکه مقاوم‌سازی تنها به استحکام و تحکیم پی و فونداسیون و به طور کلی المان‌های باربر محدود نمی‌شود، بلکه به اجزای دیگری نظیر نماها و الحاقات تزئیناتی (از جمله لوسترها، بلندگوها، تجهیزات صوتی و روشنایی و...) نیز باید توجه شود.در همین زمینه به طور مثال دستورعمل‌های خاص و ویژه برای نگهداری و پایش وضعیت لوسترها در تمامی اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی (رواق‌ها و فضاهای مسقف تاریخی و قدیمی و جدید) مورد توجه قرار دارد و مواردی همچون زنجیره‌های اتصال، موقعیت اتصال، ابزار به کار رفته در زمینه اتصال لوسترها به محل اتصال و... در حرم ملکوتی امام رضا(ع) مورد بازبینی قرار گرفته است.در این راستا مطابق نتایج، شواهد و قرائن موجود، آستان قدس رضوی پیشرو و پیشران در مقوله مقاوم‌سازی اماکن متبرکه و مذهبی با شرایط خاص خود در کشور است.

خبرنگار: محمدحسین مروج کاشانی