غروب خونین حرم مطهر امام رضا(ع) در ۲۹ آبان سال ۱۳۵۷

رژیم مستبد پهلوی در عصر ۲۹ آبان ۵۷ با یورش به صحن‌های مطهر حرم رضوی و اقدام به تیراندازی و کشتن و مجروح کردن مردم انقلابی مشهد، غروب خونینی را در این آستان رقم زد. در آستانه سالروز این واقعه دردناک با علی‌جان سکندری، پژوهشگر تاریخ بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی گفت وگویی انجام دادیم که حاصل آن در ادامه آمده است.
 

جناب سکندری در ابتدا توضیحی در خصوص علت به وقوع پیوستن این واقعه بفرمائید.
با سرعت گرفتن حرکت انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) و گسترش آن در سراسر ایران به ویژه شهر مشهد روز ۲۹ آبان ۱۳۵۷ تظاهرات اعتراض‌آمیزی در محکومیت شهادت یکی از طلاب این شهر به دست مأموران رژیم برگزار شد. با حمله مأموران به مردم تظاهر کنندگان برای در امان ماندن از هر آسیبی، به کانون اصلی مبارزه یعنی حرم مطهر امام رضا (ع) پناه بردند مأموران در تعقیب انقلابیون وارد حرم شده و اقدام به تیراندازی کردند که نتیجه آن کشته و مجروح شدن شماری از مردم تظاهر کننده بود. وقوع این رخداد به قدری عجیب و تأثیرگذار بود که بازتاب جهانی در پی داشت حوزه‌های علمیه دانشگاهیان و فرهنگیان و اصناف مختلف در سراسر کشور نیز بلافاصله آن را محکوم کردند.
اگر انقلاب را بررسی کنیم، مشاهده می‌شود اوج آن در نیمه دوم سال ۵۷ در مشهد و سراسر کشور بود، حتی در شهرهای کوچک نیز اوج این انقلاب در ماه‌های مهر، آبان، آذر، دی و بهمن‌ماه به وقوع پیوست و تمام تظاهرات، تجمعات خونین و اعتراضات گسترده مردم در سراسر کشور در نیمه دوم سال ۵۷ بود. حادثه ۲۹ آبان‌ماه سال ۵۷ برگرفته از حرکت‌ها و تظاهرات قبلی مردم مشهد بود.
 

اجتماع مردم مشهد در چه نقاطی از شهر بیشتر بود؟ 
پس از اقدامات سرکوب گرانه رژیم پهلوی و گسترش اعتراضات، در روز 29آبان1357مردم مشهد در سه نقطه از این شهر تجمع کردند، یکی از این مناطق مسجدالرسول(ص) واقع در خیابان آبکوه بود که تعداد هزار نفر از دانش‌آموزان، دانشجویان، روحانیان و کارمندان در این مجلس اجتماع کرده که مأموران ساواک این جمع را با گاز اشک‌آور مجبور به متفرق‌شدن کردند.
در ساعت ۱۵:۳۰ همین روز نیز در مسجد فاضل واقع در ایستگاه سراب مجلس ختمی با حضور ۲۰۰ نفر برای یکی از شهدای انقلاب در مشهد برگزار می‌شود که یکی از روحانیان در این مجلس به سخنرانی پرداخت و مأموران مانع از شعاردادن مردم شدند، مردم به ناچار محل را ترک و برای ادامه برنامه‌هایشان به سمت مدرسه عباسقلی‌خان واقع در خیابان نواب صفوی حرکت کردند. محل سوم اجتماع نیز در مدرسه عباسقلی‌خان واقع در خیابان نواب صفوی مشهد بود، مردم و روحانیون از مدرسه عباسقلی‌خان راهپیمایی کرده و به سمت فلکه آب می‌روند که نیروهای ساواک با پرتاب گاز اشک‌آور و تیراندازی هوایی آن‌ها را متفرق می‌‌‌کنند.
مردم به‌ طور پراکنده وارد صحن انقلاب حرم مطهر شده و با اجتماع در این صحن، شروع به شعاردادن می‌‌کنند که با تیراندازی مأموران ساواکی مواجه می‌‌شوند، در اثر تیراندازی عده‌ای مجروح و مصدوم شده و در بیمارستان بستری شدند.
همچنین رژیم منفور پهلوی در ۲۹ آبان‌ماه این حادثه کشت‌وکشتار مردم مظلوم و انقلابیان را با کشتار دو نفر و خفه‌کردن دو کودک در اثر گاز اشک‌آور بار دیگر در حریم امن امام رئوف تکرار کرد.
 

پس از این اتفاق اسفبار واکنش علما و بزرگان چه بود؟
استاندار خراسان و نایب التولیه آستان قدس رضوی وقت برای جلوگیری از خشم انقلابیان ضمن صدور اعلامیه‌‌ای که از رادیوی مشهد پخش شد، واقعه تأسف‌بار حرم مطهر را محکوم و از مردم معذرت‌خواهی کرد و قول داد عاملان این واقعه را که توسط عده‌ای درجه‌دار اشتباها رخ داده است، مجازات کنند.علما، دانشگاهیان، بازاریان و فرهنگیان مشهد نیز ۳۰ آبان‌ماه را تعطیل و عزای عمومی اعلام کردند.
همچنین به همین منظور امام خمینی(ره) در نوفل لوشاتو اطلاعیه‌ای صادر کردند و در آن این حادثه را در روز یکشنبه، پنجم آذرماه عزای عمومی اعلام و دیگر علمای قم نیز در بیانیه‌های جداگانه این جنایت رژیم پهلوی را محکوم کردند.
در خصوص بازتاب وسیع این فاجعه در افکار عمومی نیز توضیحاتی بفرمائید.
این فاجعه بازتاب وسیعی در افکار عمومی پیدا کرد، با هتک‌حرمت به مقدسات و ارزش‌های دینی توسط رژیم پهلوی مردم ساکت ننشسته و بار دیگر با تجمعات زنجیره‌ای و پیاپی به اعتراض این حرکت رژیم غاصب و منفور پهلوی برخاستند.
 

حرم مطهر رضوی در  این حادثه چه آسیب هایی دید؟
حرم مطهر امام هشتم(ع) در چند دوره مورد حمله وحشیانه حاکمان جور و ظالم واقع شده و خرابی در آن به وجود آمده است، در نتیجه این یورش وحشیانه و غیرانسانی نیز آثار گلوله در برخی اماکن حرم مطهر ایجاد و آسیب‌هایی  بر اثر گلوله در و دیوار حرم وارد شد.
بی شک این حوادث تاریخی نباید به فراموشی سپرده شود، می‌توان با تحلیل و بررسی اهداف و آرمان‌های انقلاب و انقلابیان این حوادث را زنده کرد و به نسل‌های بعدی رساند تا جوانان امروزی نیز در جریان وقایع تلخ و شیرین انقلاب شکوهمند جمهوری اسلامی ایران قرار بگیرند، قدر آن را دانسته و برای حفظ آن بکوشند.