بررسی نقش آستان قدس رضوی در صنعت نشر کشور / 97 سال پیشینه چاپ و نشر رضوی

به گزارش آستان نیوز، این نشست صبح دوشنبه 29 آبان ماه به عنوان یکی از برنامه‌های هفته کتاب سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان این سازمان در اتاق کنفرانس کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی برپا شد. 
 

تاریخ شفاهی نشر در آستان قدس رضوی
غلامرضا آذری خاکستر کارشناس بخش تاریخ شفاهی اداره اسناد آستان قدس رضوی در این نشست در خصوص طرح تاریخ شفاهی چاپ و نشر در آستان قدس رضوی اظهار کرد: این طرح از شهریور 1394 آغاز و در آبان 1395 به پایان رسید. در آن با 30 نفر از افرادی که با موضوع چاپ و نشر در این آستان مقدس مرتبط بودند، در 47 جلسه به مدت 45 ساعت و 44 دقیقه به‌صورت صوتی و تصویری مصاحبه شد.
وی افزود: تدوین اولیه مجموعه گفت‌وگوهای انجام شده آن در دو جلد شامل یک هزار و 30 صفحه، پس از پیاده‌سازی و تایپ، صورت گرفت. همچنین تعدادی عکس و سند مرتبط با این موضوع، در کنار انجام طرح گردآوری شد. 
این کارشناس بخش تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی با اشاره به اهمیت چاپ و نشر و تأثیر آن در ایجاد مراکز فرهنگی و گسترش آن‌ها گفت: در قالب انجام این طرح، ضمن ثبت و بررسی زمینه‌های ایجاد و تأسیس مؤسسه چاپ و نشر، به اهداف و رویکردهای آن از بدو تأسیس تاکنون پرداخته شد.
وی بیان کرد: نقش مؤسسات فرهنگی آستان قدس، در فرایند چاپ و نشر موضوع مهمی است؛ که تاکنون برجسته و ثبت ‌نشده است. بنابراین، تلاش شد ضمن مصاحبه با مدیران و مسئولان مرتبط با چاپ و نشر در آستان قدس رضوی، به ثبت تجربیات و تدوین تاریخ شفاهی چاپ و نشر پرداخته شود. همچنین با تحلیل فراز و فرودهای مؤسسه چاپ و نشر، زمینه و بسترهای اهمیت چاپ و نشر در آستان قدس رضوی بررسی شد.
آذری خاکستر با بیان این‌که پیشینه چاپ و نشر در بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) به سال 1305 شمسی می‌رسد، ادامه داد: آستان قدس رضوی با چاپ سه جلد از فهرست نسخ خطی در این سال وارد عرصه نشر شده است. پس ‌از آن، اغلب نیازهای انتشاراتی این آستان مقدس اعم از چاپ کتاب‌ها یا سایر نشریات توسط چاپ‌خانه‌های شهر مشهد انجام شده است. 
وی گفت: وجود سفارش‌های مختلف چاپی و توجه به ‌بُعد فرهنگی به‌خصوص چاپ و نشر آثار نفیس و کتاب‌هایی با موضوع سیره ائمه اطهار(ع) و فرهنگ رضوی موجب شد تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فکر ایجاد مؤسسه چاپ و انتشارات در آستان قدس شکل بگیرد. 
وی با تأکید بر این‌که از سال 1362، نخستین قدم‌ها برای ایجاد این مؤسسه برداشته شد، افزود: نخستین جلسات برای تأسیس چاپ و نشر در منزل دکتر عباس سعیدی و با حضور فعالان فرهنگی آستان قدس رضوی همچون علي محمد برادران رفیعی، محمد مهدی رکنی، ابراهیم شکورزاده، محمّد مستأجر حقیقی، رمضانعلی شاکری، محمود ناظران‌پور و حمایت‌های تولیت فقید مرحوم آیت الله طبسی صورت گرفت. سپس اساسنامه آن تهیه و مکان اولیه فعالیت آن نیز مشخص شد. 
 

نقش کتابخانه آستان قدس در نشر کشور
 همچنین محسن ناجی نصرآبادی مشاور انتشارات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در این نشست بیان کرد: از سال 1305 تا سال 1346 بیشترین تعداد فهرست نسخ خطی در مقایسه با سایر کتابخانه‌ها در این آستان مقدس به چاپ رسیده است. در حال حاضر نیز تنها کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی قم همچون این سازمان در حوزه نشر فهرست نسخ خطی در حال فعالیت و پیشرفت است. 
وی با اشاره به این‌که در طی فعالیت نشر در کتابخانه آستان قدس رضوی از سال 1305 تا 1397، در مجموع 150 عنوان کتاب به چاپ رسیده است، گفت: این سازمان از سال 1398 تا کنون نیز بیش از 30 عنوان کتاب منتشر کرده است که این آمار نشر در مقایسه با گذشته روایتگر فعالیت پررنگ‌تر سازمان در این حوزه در سال‌های اخیر است. 
مشاور انتشارات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در این نشست در خصوص برنامه‌ها و طرح‌های پژوهشی این سازمان در آینده نیز سخن گفت و به نشر آثاری با محوریت تاریخ شفاهی آیت الله هاشم قزوینی و روزنامه ادب قدیمی‌ترین نشریه شهر مشهد اشاره کرد. 
 

آسیب‌شناسی حوزه نشر 
در ادامه رمضانعلی ایزانلو فعال حوزه نشر و پژوهش و کارشناس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی مطالبی درباره وضعیت کلی نشر کشور و همچنین نشر در این آستان مقدس و آسیب‌های آن بیان کرد. 
وی گفت: در گذشته شاهد نشر آثار فاخری همچون قرآن‌های نفیس و مجموعه شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی بودیم، اما در حال حاضر در حوزه نشر آثار دینی دچار کمی افول شدیم. همچنین کمتر به سراغ چاپ آثار نفیس می‌رویم. 
ایزانلو با تأکید بر ظرفیت‌های بالای حوزه نشر آستان قدس رضوی از جمله وجود دستگاه‌های بی‌نظیر چاپ گفت: بی‌شک کار فرهنگی زودبازده نیست و مدیران امروز نباید به دنبال پروژه‌های کوتاه مدت باشند. 
این فعال حوزه نشر و پژوهش با تأکید بر لزوم استفاده از ادبیات دینی به عنوان ابزاری برای فرهنگ‌سازی در جامعه بیان کرد: ما باید در حوزه نشر آثار دینی واقع‌گرا باشیم و نیاز انسان معاصر را در حوزه نشر در نظر بگیریم.