چهار نکته ضروری برای یک زیارت متعالی

به گزارش آستان نیوز، یکی از سوال‌های پرتکرار و مسائل کاربردی برای زائران، چگونگی یک زیارت کامل است. زائر دوست دارد اکنون که خداوند توفیق زیارت را نصیب او کرده است، زیارتی کامل و بدون نقص انجام دهد. در این‌باره گفت‌وگویی با کارشناس اعتقادی حرم مطهر رضوی، حجت الاسلام هادی عنایتی داشته‌ایم که در ادامه می خوانید.
 

آثار و برکات زیارت
حجت الاسلام هادی عنایتی، کارشناس پاسخ‌گویی اعتقادی حرم مطهر درباره آثار و برکات زیارت گفت: روایات زیادی در آثار و برکات زیارت وارد شده است؛ به عنوان نمونه امام رضا (ع) در حدیثی فرمود: « مَا زَارَنِی أَحَدُ مِنْ أَوْلِیَائِی عَارِفاً بِحَقِّی الَّا شُفِّعْتُ فِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ» ؛ یعنی هیچ یک از دوستانم مرا با آگاهی به حقم زیارت نمی‏کند مگر این که روز قیامت او را شفاعت خواهم کرد (وسائل الشیعه  ج10 ص434).
وی افزود: ثواب‌های متفاوتی نیز در این روایات برای زیارت امام رضا (ع) نقل شده است: ثواب حج و عمره مقبوله، ثواب هزار حج مقبول، در برخی روایات هزار هزار حج و عمره مقبول. گاهی برخی جوان‌ها می‌پرسند بالاخره کدام درست است؟ می‌گویم همه. می‌پرسند پس تفاوت ثواب‌ها برای چیست؟ در جواب می‌گوییم تفاوت به تفاوت زائران است. کسی مثل بنده به زیارت می‌آید بدون دقت و بدون حضور قلب و فردی هم با حضور قلب، با نیت خالص و با رعایت آداب کامل و با معرفت. خب قطعا این فرد اجر و ثواب بالاتری می‌برد.
 

چه کنیم زیارت ما، زیارت تراز با شاخص های اهل بیت(ع) باشد؟
حجت الاسلام عنایتی در پاسخ به این سؤال که چه کنیم تا زیارت ما، کامل تر باشد و بهترین بهره را از زیارت ببریم؟ بیان داشت: اگر چهار مطلب را رعایت کنیم، زیارت ما زیارت کامل و با فضیلتی است و آثار و برکات فراوانی در پی خواهد داشت. 
 

نیت خالص
این کارشناس حوزه اعتقادات در مرکز پاسخگویی حرم امام رضا(ع)، نخستین مسئله را نیت خالص برشمرد و درباره اهمیت آن گفت: اولین رکن هر عمل عبادی نیت است. نیت خالص. این‌که وقتی مثلا نماز می‌خوانم برای دیده شدن و حرف مردم نباشد. برای رضای خداوند باشد و در درجات بالاتر عملم نه برای دوزخ و نه برای بهشت باشد؛ بلکه برای رضایت خود خداوند باشد؛ البته انجام عمل برای بهشت و فرار از آتش جهنم هم خوب است ولی درجه بالاتر آن انجام عمل برای رضایت خود خداوند است. هرچه عمل خالص‌تر باشد، اجر و ثواب آن هم بالاتر است.
 

معرفت
این مدرس حوزه علمیه خراسان تصریح کرد: تاکید بر معرفت در روایات زیادی وارد شده است. این‌که زائر باید «عارفا بحقه» باشد و امامی را که به زیارتش آمده است را بشناسد؛ اما سوال این است که این معرفت چیست؟ در حدیثی از امام رضا (ع) این مطلب اشاره شده است.

«...مَنْ زَارَهُ الیها عَارِفاً بِحَقِّهِ أَخَذْتُهُ بِیَدِی یَوْمَ الْقِیمَةِ وَ أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ وَ انَّ کان مِنْ أَهْلِ الکبائر قِیلَ لَهُ: جَعَلْتُ فداک وَ مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ قَالَ: تَعْلَمَ أَنَّهُ مُفْتَرَضَ الطَّاعَةِ، غَرِیبُ شَهِیدُ، مَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عزوجل أَجْرَ سَبْعِینَ شَهِیداً مِمَّنِ اسْتُشْهِدَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) عَلَیَّ حَقِیقَةٍ» ؛ کسی که او را با شناخت حق وی زیارت کند، من روز قیامت از او دستگیری می‏کنم و وارد بهشتش می‏سازم، هر چند که مرتکب گناهان کبیره شده باشد. راوی گفت: فدایت شوم، شناخت حق او را به چیست؟ فرمود: این که بدانی او (امامی است که) پیروی از او واجب است. او غریب است و شهید؛ کسی که با شناخت حقش، او را زیارت کند، خدای صاحب عزت و جلال پاداش هفتاد شهید از شهدای راستین در رکاب رسول خدا (ص) را به او عطا می‏فرماید. (اثبات الهداة ج3 ص 233)
وی در ادامه افزود: در این روایت وقتی راوی از امام رضا (ع) سوال می‌کند که «مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ»؛ شناخت حق امام به چیست؟ امام در جواب می‌فرماید: باید چند نکته را بداند: «تَعْلَمَ أَنَّهُ مُفْتَرَضَ الطَّاعَةِ، غَرِیبُ شَهِیدُ» اول این‌که زائر توجه کند کسی که برای زیارتش آمده است امام است؛ یعنی کسی است که مقتدای من است؛ نه در زبان بلکه در رفتار و اعمال. وقتی امام رضا (ع) برای من امام است که در ابعاد مختلف زندگی به امام رضا (ع) اقتدا کنم.
دوم: این امام مفترض الطاعه است؛ یعنی باید دستورات این امام را اطاعت کنم:‌ یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الأَمْرِ مِنْکمْ (نساء/۵۹). مصداق کامل اولی الامر، ائمه (ع) هستند که طبق این آیه اطاعت از آنان در کنار اطاعت از خدا و رسول خدا (ص) ذکر شده است؛
سوم: امام رضا (ع) «غریب» است. یکی از معانی غریب این است که قدر و منزلت حضرت برای ما شناخته شده نیست؛

چهارم: امام رضا شهید است به معنای این که شاهد اعمال همه خلائق است. این چهار نکنه حداقل معرفت است.
 

حضور قلب
حجت الاسلام عنایتی سومین نکته‌ای که برای زیارت تراز لازم است را حضور قلب دانستند و گفتند: حضور قلب در اعمال عبادی مطرح است؛ مثلا در برخی روایات این‌گونه آمده است که از نماز شما به همان مقدار که حضور قلب دارید بالا می‌رود و قبول می‌شود. در زیارت هم از همان زمانی که قصد زیارت می‌کنیم و از منزل حرکت می‌کنیم خوب است حضور قلب داشته باشیم و به امام معصوم و زیارت توجه کنیم.
 

رعایت آداب زیارت
این دانش آموخته حوزه علمیه مشهد، اظهار کرد: آداب جمع ادب است. ادب یعنی روش صحیح و زیبا. اگر هر کاری صحیح و زیبا انجام شود ادب آن کار رعایت شده است؛ اما آداب زیارت چیست؟ بیش از بیست مورد شمرده‌اند. به چند مورد اشاره می‌کنم:  یکی اذن دخول است. وقتی وارد حریم حرم می‌شویم دعایی برای اجازه گرفتن دارد. در این دعا می‌خوانیم: « اَللَّهُمَّ اِنّی وَقَفْتُ عَلی بابٍ مِنْ اَبْوابِ بُیوتِ نَبِیک صَلَواتُک عَلَیهِ وَالِهِ»؛ یعنی پروردگارا! من پشت در یکی از درهای خانه‌های پیامبرت ایستاده‌ام. همین را با توجه بگویم حالمان دگرگون می شود. این‌که توجه کنیم کجا ایستادیم و خداوند چه توفیق بزرگی را نصیب ما کرده است.

«وَ قَدْ مَنَعْتَ النَّاسَ اَنْ یدْخُلُوا اِلا بِاِذْنِهِ»  خدایا منع نمودی از اینکه مردم بدون اجازه وارد آن‌ بیوت شوند خودت امر کردی «فَقُلْتَ: یااَیهَاالّذینَ امَنُوا لاتَدْخُلُوا بُیوتَ النَّبِی اِلاَّ اَنْ یؤْذَنَ لَکمْ»؛ و در قرآن فرمودی: ای مومنان! به خانه های پیامبر وارد نشوید مگر این که به شما اجازه دهند.
در فراز دیگری از این دعا می‌خوانیم: «یرَوْنَ مَقامی وَیسْمَعُونَ کلامی وَ یرُدُّونَ سَلامی»؛ ائمه (ع) مرا می‌بینند و کلام مرا می‌شنوند و سلام مرا جواب می‌دهند.
وارد حرم می شویم. بعضی بزرگان اگر حالشان دگرگون نمی‌شد و چشمانشان خیس نمی‌شد، می‌ایستادند و دوباره توجه می‌کردند و بعد وارد می‌شدند.
وی افزود: از آداب دیگر طهارت و غسل زیارت و وضوی جداگانه است؛ چون به نظر اکثر مراجع تقلید، غسل زیارت به تنهایی برای نماز مستحب و واجب کافی نیست. اطراف ضریح مطهر ادب را باید رعایت کنیم. صلوات بلند خوب است؛ اما ادب اقتضا دارد صدا بلند نشود. زیارت‌نامه‌های ماثور را بخوانیم. رعایت حریم محرم و نامحرم را بکنیم. حواسم به حجاب دخترم باشد. زیارت مستحب است و حجاب واجب است.