منزلت آخرین جمعه ماه شعبان در کلام امام رضا علیه السلام

یادداشت/ دکتر مرتضی انفرادی
مدیر گروه مطالعات اجتماعی اعتاب مقدس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی

آخرین جمعه ماه شعبان در آموزه‌های رضوی از جایگاه والایی برخوردار است و در منابع روایی و حدیثی رسیده از آن حضرت مباحث متعددی درباره این روز وجود دارد:
اول: خطبه شعبانیه که از لسان مبارک نبی مکرم اسلام(ص)، برنامه‌ای عملی و مقدماتی برای ورود به میهمانی خداست در آخرین جمعه ماه شعبان روایت شده است، نکته قابل توجه این است که راوی این خطبه نیز امام رضا علیه السلام هستند و سلسله روایان این حدیث نیز همگی ائمه معصومین علیهم السلام هستند بنابراین این روایت را می‌توان «سلسله الذهب» نیز نامید.
در این خطبه، ماه رمضان ماه برکت، ماه برکت و مغفرت معرفی و برنامه‌های ویژه مانند (قرائت قرآن، صدقه دادن، صله رحم، احکام و افطاری دادن، یتیم نوازی و ...) به عنوان موضوعات مهم در این ماه بیان شده است که لازم است برای آن آمادگی‌های لازم کسب گردد.
دوم: روایتی دیگر از اباصلت هروی نقل شده است که وی می گوید: در روز جمعه آخر ماه شعبان خدمت امام رضا علیه السلام رسیدم؛ آن حضرت فرمودند: ای اباصلت بیشتر ماه شعبان گذشته است و امروز، آخرین جمعه آن است؛ در ادامه این حدیث چندین راهکار عملی از سوی امام رضا علیه السلام مانند (توبه و استغفار، ادای امانت، دوری کینه‎‌ها، رعایت تقوای الهی، تدارک تقصیرات، ترک امور کم اهمیت، توکل بر خدا و ...) مطرح شده است. همچنین خواندن این دعا «اللّهم إن لم تکن قد غفرت لنا فی ما مضى من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه» از جانب امام رضا علیه السلام در آخرین روزهای ماه شعبان توصیه شده است.
سوم: در روایتی دیگر حسن بن علی خزاز می گوید: آخرین جمعه ماه شعبان محضر امام رضا علیه السلام رسیدم، نزد ایشان تعدادی از یاران و اصحابشان از جمله عبدالسلام بن صالح، صفوان بن یحیی، احمد بن محمد ابی نصر، محمدبن اسماعیل، محمدبن سنان و دو خادم حضور داشتند، امام رضا علیه السلام فرمودند:مَعَاشِرَ شِيعَتِي هَذَا آخِرُ يَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ مَنْ صَامَهُ احْتِسَاباً غُفِرَ لَهُ ( ای شیعیان من، این آخرین جمعه از ماه شعبان است هرکسی این روز را روزه بگیرد، آمرزیده خواهد شد).
بنابراین در تعالیم امام رضا علیه السلام آخرین جمعه ماه شعبان از اهمیت و منزلت ویژه‌ای برخوردار است و در آموزه‌های عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم مورد توجه بوده است.