نگهداری از 3500 نسخه قرآن چاپی ارزشمند در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

احمد لایق، مسئول مخزن چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در این خصوص در گفت‌وگو با آستان نیوز اظهار کرد: بر اساس اسناد و مستندات موجود، در سال 1301 هجری قمری حدود 200 نسخه قرآن چاپ سنگی و سربی در این کتابخانه وجود داشته است. 

وی افزود: از آن زمان تاکنون به دلیل هم‌جواری مجموعه‌های نفیس و بی‌بدیل سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با روضه منور رضوی، قرآن‌های نمونه چاپی فراوانی از طریق خرید، وقف و اهدا به این مجموعه اضافه می‌شود تا جایی که اکنون بیش از سه هزار و 500 نسخه قرآن مترجم و غیرمترجم در این گنجینه گرانسنگ معنوی گردآوری شده است. 

لایق ادامه داد: با افزایش تعداد قرآن‌های چاپی کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی، در اوایل دهه 80 شمسی، قرآن‌های چاپ سنگی به مرکز نسخ خطی این آستان مقدس و قرآن‌های زبان‌های دیگر به تالار کتاب‌های خارجی کتابخانه منتقل شده و سایر قرآن‌ها نیز در مخزن چاپی این کتابخانه سازماندهی می‌شود.
 

کتاب‌آرایی قرآن‌های مخزن چاپی 

مسئول مخزن چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی بیان کرد: قرآن‌هایی در اندازه‌های مختلف در قطع‌های رحلی، سلطانی، جیبی، وزیری، رقعی، جانمازی، عمامه‌ای، پالتویی، طوماری و... در مخزن چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی قابل رؤیت است. 

وی گفت: همچنین انواع خطوط همچون نسخ عربی، ایرانی، عثمانی، پاکستانی، مغربی، نستعلیق، ریحان، کوفی، ثلث و به تازگی خطوط رایانه‌ای و... را می‌توان در قرآن‌های چاپی این گنجینه ارزشمند مشاهده کرد. 

لایق افزود: در این میان، برخی از خطوط مانند خط ریحان که شبیه به خط مُحَقَّق است و بیشتر در نسخ خطی و بین سده‌های سوم تا پنجم هجری در کنار خط کوفی برای نگارش متن قرآن به ‌کار می‌رفتند، در مسیر تاریخ دگرگون شدن خط به‌ تدریج کاربرد خود را از دست داده است.

وی اظهار کرد: برای تجلید این مجموعه قرآنی نیز از مقوای سخت، چوب، چرم، صدف، سنگ مرمر و ... با انواع طرح و نقش‌های هنری زیبا و مناسب با آیات وحی استفاده شده است البته قرآن‌هایی با جلد چرم نیز در این مجموعه به چشم می‌خورد. 

لایق ادامه داد: همچنین برای تزیین و تذهیب جلد و صفحات قرآن‌ها از نقوش کتیبه، شمسه، ترنج و سرترنج و تصاویر گل و برگ ختایی، اسلیمی و... استفاده شده است و علاوه‌بر تنوع جلدها، برخی از قرآن‌ها داخل صندوقچه مخصوص همان قرآن نیز نگهداری می‌شود.

مسئول مخزن چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی تصریح کرد: امسال در راستای سهولت دسترسی به اطلاعات دقیق این منابع ارزشمند و نفیس، ایجاد تغییر اساسی در سازماندهی و نوع فهرست‌نویسی قرآن‌ها در دستور کار قرار دارد همچنین پس از بررسی دقیق هر یک از قرآن‌ها، دوباره آن‌ها مشابه نسخه‌های خطی فهرست‌نگاری خواهد شد. 
 

معرفی قدیمی‌ترین قرآن‌های چاپی
همچنین لایق گفت: «قرآن معتمدی» به عنوان یکی از قدیمی‌ترین قرآن‌های چاپ سربی ایران در این مجموعه نفیس نگهداری می‌شود. این قرآن در سال 1242 قمری مقارن با سال 1205 شمسی منتشر شده است.

وی از قرآن 14 سطری چاپ سال 1246 قمری به عنوان یکی دیگر از آثار نفیس این مجموعه نام برد و یادآور شد: مجموعه قرآن‌های چاپ سنگی مربوط به دوره قاجار(1250 تا 1290 قمری) نیز در قسمت چاپ سنگی مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی نگهداری می‌شود.
 

نقش اثرگذار وقف در غنای مجموعه 
مسئول مخزن چاپی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی تصریح کرد: با توجه به دارا بودن شرایط استاندارد محیطی از نظر دما و رطوبت، سیستم اعلام و اطفاء حریق هوشمند و... در مخازن آستان قدس رضوی و از همه مهم‌تر ارادت دوستداران اهل‌بیت(ع) به حضرت رضا(ع)، روزبه‌روز شاهد غنی‌تر شدن این مجموعه‌ها به لحاظ تنوع و تعداد منابع هستیم.

لایق افزود: در میان واقفان قرآن‌های چاپی این کتابخانه نیز تمام اقشار جامعه، از شخصیت‌های سیاسی داخلی و خارجی، اندیشمندان و دانشمندان تا کشاورزان، پیشه‌وران، زائران و مجاوران حضرت رضا(ع) به چشم می‌خورد.

وی خاطرنشان کرد: علاقه‌مندان و پژوهشگران این حوزه می‌توانند برای تحقیق و پژوهش و استفاده از این مجموعه قرآن‌ها به مخزن کتاب‌های چاپی و کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی واقع در حرم مطهر رضوی مراجعه کنند.