اولین نشست از سلسله گفتوگوهای بینالمللی قرآنی با موضوع «قرآن و حقوق بشر» به همت معاونت بینالملل آستان قدس رضوی و همکاری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و دانشگاه السویس مصر برگزار شد.
نشست "قرآن و حقوق بشر" برگزار شد
به گزارش آستان نیوز، در این نشست که در سالن شیخ بهایی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، اساتید دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دکتر جمال رجب سیدبی از دانشگاه الیویس مصر به طرح دیدگاههای خود در این موضوع پرداختند.
در آغاز بحث، ابتدا دکتر فقیه اسنفدیاری، معاون امور بین الملل آستان قدس رضوی که میزبان جلسه بود به توضیح موضوع این نشست پرداخت، پس از آن، دکتر علیاکبر رستمی، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سخنرانی خود را با موضوع «مبانی کرامت انسانی در قرآن کریم» ارائه داد.
دکتر رستمی، با اشاره به منشور جهانی حقوق بشر به پنج حق بشریِ مذکور در آن اشاره کرد و گفت: این حقوق شامل حق حیات، حق کرامت، حق آزادی، حق تعلیم و تربیت و حق برابری میشود.
وی با بیان اینکه این حقوق، البته با مبنایی بسیار متفاوت از مبانی فکر غربی در قرآن، بهطور کاملتر و دقیق تر بیان شده است، به دو مبنای متفاوت حقوق انسانی در قرآن اشاره کرد و افزود: مبدأ اول، خلقت انسان توسط خداوند و مبدأ دوم، عدالت است. بر اساس مبنای خلقت، حقوق انسان هم شامل حق جسمانی و هم مشتمل بر حقوق معنوی و روحی میشود، زیرا بر اساس نحوۀ خلقت انسان از جانب خداوند، حقوق وی نیز شامل هر دو بعد میشود.
رستمی تصریح کرد: خلقت جسمانی انسان در آیۀ وَ بَدَأَ خَلقَ الإِنسانِ مِن طِينٍ (سجده، 7) و خلقت روحی او در آیۀ مبارکۀ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي (حجر،29) بیان شده است. همین ابعاد معنوی و روحانی انسان است که باعث شده است تا انسان نسبت به دیگر موجودات، خلقت ممتازی داشته باشد و مطابق آیۀ 70 سورۀ اسراء، «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا» موصوف به صفت کرامت شود؛ بنابراین صفت کرامت برای انسان محصول این خلقت ممتاز الهی است. به همین دلیل است که کرامت انسان با تقوای الهی افزون میشود و با کرامتترین بندگان، متقیترین آنها است.
وی ادامه داد: حق آزادی و حریت انسان در منظر قرآنی نیز بر همین اساس قابل تفسیر است. حق آزادی در انتخاب مسیر زندگی، إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا (انسان، 3) و یا حق آزادی انسان در انتخاب دین لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ (بقره،255)، بر اساس نگاه قرآنی است، در حالیکه در نگاه غربی، حق آزادی به آزادی در شهوات و غرایز و امیال اطلاق میشود. در قرآن برای نیل به آزادی حقیقی، شهوات انسانی مطابق خلقت او که شامل ابعاد معنوی و روحی میشود، ضابطهمند شده است.
مبدأ دوم که مبدأ عدالت الهی برای حقوق است، در نظر دکتر رستمی قابل استنتاج از آیۀ شریفۀ لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ وُسْعَها (بقره،286) است. عدالت در قرآن با برقراری عدالت و قسط بهعنوان هدف ارسال رسل بیان شده است لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ (حدید،25) و «وَلِكُلِّ أُمَّة رَّسُول فَإِذَا جَآءَ رَسُولُهُم قُضِيَ بَينَهُم بِالقِسطِ وَهُم لَا يُظلَمُونَ». (یونس،47). همچنین حق مساوات که در منشور حقوق بشر ذکر شده است، به شکل کاملتری در آیاتی نظیر إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا (احزاب،25) بیان شده است.