حجت الاسلام جمال نبوی پژوهشگر مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد (ع) در بیست و نهمین پیش نشست علمی پنجمین کنگره جهانی حضرت رضا علیه السلام با موضوع «نقش عدالت اجتماعی در جعل شرایع الهی» که در این مدرسه در حرم مطهر رضوی برگزار شد، اظهار کرد: عدالت معانی متعددی دارد از جمله مساوات، اعطاء کل ذی حق حقه، رعایت توازن اجتماعی و وضع کل شئ فی موضعه.
عدالت در اندیشه امام رضا (ع)؛ از تبعیت احکام تا لزوم عدالت برای حاکم
این پژوهشگر در ادامه به معنای اصطلاحی عدالت اجتماعی اشاره کرد و آن را به معنای رعایت تناسب و استحقاق ها و شایستگیها در جامعه دانست.
نبوی افزود: عدالت اجتماعی به معنای رعایت تناسب و استحقاق ها و شایستگیها در جامعه است.
نبوی در مورد شریعت و اقسام عدالت تشریعی خاطرنشان کرد: شریعت در لغت به معنای راه منتهی به آب و در اصطلاح به مجموعه احکام الهی برای هدایت بندگان گفته میشود. عدالت تشریعی به دو قسم عدالت در حکم مجعول و عدالت در مقام جعل تقسیم میشود.
این پژوهشگر به تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی در اندیشه امام رضا (ع) اشاره و بیان کرد: در روایت محمد بن سنان حکمت بسیاری از احکام و وجود مصالح و مفاسد در زمینه آنها بیان شده است. تبعیت احکام از مصالح و مفاسد مورد اتفاق شیعه است، ولی معتقدند که عقل به آن راهی ندارد؛ خصوصا در عبادات.
وی افزود: روایات علل الشرایع بیانگر حکمت است نه علت؛ لذا حکم دائر مدار آن نیست.
این پژوهشگر عنوان کرد: روایات متعددی از جمله اذا جار السلطان هانت الدولة در مورد لزوم عدالت برای حاکم صادر شده است. عدالت حاکم طریق برای بسط عدالت اجتماعی است.
وی گفت: عدالت جایگاهی والا در اندیشه امام رضا (ع) دارد و ایشان در سخنان و سیره خود بر لزوم برقراری عدالت در جامعه تأکید فراوان کردهاند.