اسناد؛ فرزندان کاغذی واقف اهل سوق

به گزارش آستان نیوز، سیدعلی موسوی‌نژاد سوق، متولد 1334 و فرهنگی بازنشسته اهل سوق است. او چند سال قبل منزل مسکونی پدری‌اش در این شهر را به همراه متعلقات آن؛ اعم از مجموعه آثار فرهنگی و تاریخی که خودش طی بیش از پنج دهه گردآوری کرده، برای راه‌اندازی موزه، کتابخانه و مرکز اسناد بر بارگاه ملکوتی رضوی وقف کرده بود تا زمینه تأسیس «مجتمع فرهنگی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد امام رضا(ع) سوق، جنوب و جنوب غرب کشور» زیر نظر سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی فراهم شود. در ادامه به مناسبت 19 اردیبهشت ماه؛ «روز اسناد ملی و میراث مکتوب» با این واقف که تولیت و مدیریت این مجتمع را برعهده دارد، با محوریت مجموعه اسناد آن هم‌کلام می‌شویم.
 

در حال حاضر چند سند تاریخی در این مجتمع نگهداری می‌شود؟ 
در طول حدود شش دهه گذشته، در مجموع 50 هزار سند تاریخی، از دوره آل‌بویه و سلجوقیان تا دوره معاصر گردآوری کردم که در مجتمع فرهنگی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد امام رضا(ع) شهر سوق، جنوب و جنوب غرب کشور نگهداری می‌شود. تمامی این اسناد به منزله فرزندانم هستند و پیوند قلبی خاصی با آن‌ها دارم. 
 

در خصوص چگونگی گردآوری این اسناد توضیح دهید.
از سال 1345، یعنی از دوران نوجوانی به دلیل علاقه بسیار به کارهای هنری و فرهنگی، هر جا سندی را می‌دیدم تلاش می‌کردم آن را به گونه‌ای دریافت و گردآوری کنم. پدرم هم با آن‌که کشاورز و دامدار بود، اما روحیه فرهنگی داشت، از این رو وقتی با او در این خصوص صحبت کردم، توانستم اتاق کوچکی در منزلمان در سوق را به آرشیو این اسناد اختصاص دهم. با سلیقه و نظم خاصی تمامی اشیای تاریخی و فرهنگی از جمله اسناد، کتاب خطی و... را که جمع‌آوری می‌کردم، در این اتاقک جا می‌دادم. در دوران ادامه تحصیلم نیز همیشه سعی می‌کردم از نقاط مختلف کشور؛ چه روستایی و چه شهری، اسناد موجود را که صاحبان آن قدرش را نمی‌داستند، دریافت کنم. پس از اتمام دوران تحصیلات عالی که وارد اداره آموزش و پرورش شدم و به تدریس پرداختم، همچنان به این کارم ادامه دادم. در این میان، از طریق دانش‌آموزان و استادان نیز اطلاع‌رسانی می‌کردم تا مردم اشیاء و اسنادشان را در اختیارم قرار دهند. در دوران دفاع مقدس نیز با دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری خود از رویدادهای مرتبط با جنگ تحمیلی و همچنین خارج از جنگ همچون مراسم شهدا، عکس و فیلم می‌گرفتم و اسناد مرتبط را تهیه می‌کردم. البته در آن دوران مردم هم همکاری خوبی با من داشتند.
 

از اهداف وقف این مجموعه آثار به ویژه اسناد تاریخی آن بر آستان قدس رضوی برایمان بگویید.
با هدف حفظ این مجموعه، تصمیم بر وقف آن‌ها گرفتم. البته وقتی نیت کردم این آثار را بر آستان قدس رضوی وقف کنم، در واقع هدفم این بود هر چه اسناد، اشیاء و کتاب دارم یعنی تمام اندوخته فرهنگی عمرم را به این آستان مقدس تقدیم کنم مشروط بر این‌که این مجموعه آثار ارزشمند در خود شهر سوق یعنی محل وقف آن‌ها حفظ و نگهداری شود. سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز مراحل اداری مربوطه را انجام دهد و نسخه پشتیبان از این مجموعه اسناد تهیه کند و در گنجینه و شبکه اطلاع‌رسانی خود داشته باشد. در این میان، ما هم در مجتمع خود در سوق، بخش‌های مختلف برای نگهداری از این آثار همچون خزانه داشته باشیم و زمینه خدمات‌رسانی به عموم علاقه‌مندان به ویژه پژوهشگران و استادان فراهم شود. 
تمامی اسناد متعلق به این موقوفه نیز حدود دو سال قبل به این سازمان در مشهدمقدس ارسال شد تا مورد بررسی قرار گیرد و اقدامات حفاظتی نظیر آفت‌زدایی و همچنین کدگذاری، تصویربرداری و... بر روی آن‌ها انجام شود. پس از انجام این اقدامات حفاظتی و پشتیبانی، به تازگی این اسناد به این موقوفه در شهر سوق بازگردانده شده تا در اتاق خزانه این موقوفه که استانداردسازی شده است، نگهداری شود.
 

اسناد موجود در مجتمع امام رضا(ع) سوق دربردارنده چه اطلاعاتی است؟
بیشتر اسناد موجود، اسناد تاریخی مهم و ارزشمندی است. در حقیقت مرکز اسناد این مجتمع دارای اسنادی در زمینه‌های گوناگون است. به طور مثال این اسناد دربردارنده وصیت‌نامه‌های شهر سوق، زندگی‌نامه‌های شهدای منطقه سوق، اسناد شرعی و حقوقی اعم از اسناد مرتبط با ازدواج، اجاره‌نامه‌ها، مصالحه‌نامه‌ها، موبایعه‌نامه‌ها، اسناد اداری همچون احکام معافیت‌های مالیاتی و فرامین شاهانی و مهمتر از همه شجره‌نامه‌های سادات امام‌زاده منطقه جنوب و جنوب غرب کشور می‌شود. در واقع، اسناد و شجره‌نامه‌های اولاد و اعقاب سادات حسنی، حسینی، موسوی و رضوی در این مجموعه نگهداری می‌شود. به خصوص که بخش عظیمی از سادات منتسب به حضرت علی بن موسی الرضا(ع) معروف به «سادات رضا توفیق» در شهر سوق زندگی می‌کنند. البته اگرچه عمده این اسناد متعلق به اسناد منطقه جنوب و جنوب غرب کشور یعنی حوزه زاگرس می‌شود، اما ما توانسته‌ایم اسنادی نیز از گوشه و کنار ایران و حتی خارج از کشور گردآوری کنیم. 
 

قدیمی‌ترین سند موجود در این مجتمع چه سندی است؟
مجتمع امام رضا(ع) سوق دارای تصویر سند یک تولیت‌نامه است که مُهرهای متنوعی بر روی آن به چشم می‌خورد. این اثر، یک سند طوماری در حدود 80 سانتی‌متر و مربوط به حوزه چهار محال و بختیاری است و قدمت آن به دوره آل بویه یا سلجوقیان بازمی‌گردد. صاحب سند، این اثر را در اختیار ما قرار داد تا تصویری از آن تهیه کنیم، اما اصل سند همچنان به صورت خانگی توسط صاحب آن حفظ و نگهداری می‌شود. 
 

اسناد این موقوفه بارگاه ملکوتی رضوی در شهر سوق چه اهمیتی برای اهل علم و پژوهش دارد؟ 
این اسناد از ابعاد مختلف همچون جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و مسائل عمرانی می‌تواند مورد توجه محققان، استادان و دانشجویان قرار گیرد. تا کنون دانشجویان بسیاری از استان کهگیلویه و بویراحمد و همچنین منطقه جنوب و جنوب غرب کشور از این اسناد برای تدوین پایان‌نامه‌های خود در حوزه‌های مختلف از جمله مُهرشناسی استفاده کرده و می‌کنند.