به گزارش آستان‌نیوز، حجت‌الاسلام و المسلمين دكتر مسعود آذربايجاني، استاد روانشناسي پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در نشست «عوامل روي آوري و روي گرداني از دين» كه ويژه اساتيد و اعضاي هيئت علمي دانشگاه بين‌المللي امام رضا(ع) در سالن شهيد سليماني واحد خواهران برگزارشد، عنوان كرد: در رصد و پايش ميزان دين‌داري جامعه، يكي از مهم‌ترين مراكزي كه اين موضوع را دنبال مي‌كند دفتر طرح‌هاي ملي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است و بر اساس مصوبه اين وزارت‌خانه، باید هر 5 سال يك بار ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايراينان، مورد پيمايش قرار گيرد.

وي با اشاره به رونمايي از موج چهارم پيمايش ملي ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايرانيان، گفت: داده‌هاي موج چهارم پيمايش ارزش‌ها و نگرش‌‌هاي ايرانيان به شيوه پيمايشي و براساس مصاحبه حضوري در آبان 1402، با بيش از 15 هزار نفر از افراد 15 سال و بالاتر ساكن در 31 استان كشور كه به روش تصادفي انتخاب شده‌اند، به دست آمده است.
 

بررسي ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايرانيان هر 5 سال
به گفته اين اين استاد حوزه و دانشگاه، پيمايش ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايرانيان در پي فراهم كردن داده ‌هايي در باب ارزش ها و نگرش‌هاي ايرانيان است تا بر مبناي اين داده، دركي واقع‌بينانه ای از تغييرات در ارزش‌ها، نگرش‌ها، پنداشت ‌ها، باورها و انگيزه‌‌هاي آحاد افراد جامعه حاصل شود.

وي افزود: سه نوبت پيشين اين پيمايش در سال‌هاي ۱۳۷۹، ۱۳۸۲ و ۱۳۹۴ توسط دفتر طرح‌هاي ملي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در مراكز استاني كشور اجرا شد كه داده‌هاي تجربي اوليه‌‌اي را در مقياس ملي، براي بررسي نگرش‌ها و ارزش‌هاي ايرانيان فراهم آورده است.

وي با اشاره به نتايج به دست آمده از پيمايش ملي ارزش‌ها و نگرش‌هاي ايرانيان طي سال هاي 10 سال اخير، عنوان كرد: بر اساس نظرسنجي‌هاي صورت گرفته در موضع دين‌داري، در برخي از معيارها و نوسان‌ها مانند حضور در مساجد، تقيد به نماز و روزه و .... شاهد كاهش دين‌داري هستيم.

حجت‌الاسلام و المسلمين آذربايجاني در ادامه ضمن تعريف هرم هويتي، گفت: هرم هويتي داراي سه بخش، باورها، ارزش‌ها در پايين هرم، نگرش در ميانه و الگوهاي رفتاري در رأس هرم است كه مجموعه آن هرم هويتي فرد را، تشكيل مي‌دهد.

وي با اشاره به اختلافات نسل فعلي با نسل‌هاي پيشين، گفت: وقتي هرم هويتي نسل فعلي را با نسل گذشته كه حداقل 25 تا 30 سال با يكديگر اختلاف سني دارند، مقايسه كنيم، با سه حال انطباق نسلي، گسست نسلي و اختلاف نسلي مواجه خواهيم بود.
 

50 سال پيش انطباق نسلي در ايران وجود داشت

حجت‌الاسلام و المسلمين آذربايجاني توضيح داد: زماني با حالت انطباق نسلي مواجه هستيم كه دو نسل در 90 درصد از باورها، ارزش ها با همديگر مشترك باشند. شايد 50 سال پيش اگر دو نسل را مقايسه مي‌كرديم شاهد انطباق دو نسل با همديگر بوديم، اما در نسل فعلي اين موضوع صدق نمي‌كند.

وي در مورد حالت شكاف يا گسست نسلي، اظهار كرد: زماني با وضعيت گسست نسلي برخورد مي‌كنيم كه تقريبا هيچ نقطه مشتركي بين دو نسل وجود نداشته باشد و مشابهت‌ها، كمتر از 10 درصد است.

این استاد دانشگاه افزود: شايد در برخي خانواده ها و شهرهاي كشور شاهد گسست نسلي باشيم ولي به صورت كلي براي مجموعه خانواده هاي ايراني حالت گسست نسلي، صدق نمي‌كند.
 

الگوي رفتاري نسل فعلي با نسل قبلي تغيير كرده است

به گفته وی، زماني كه در بخش باورها و ارزش ها و نگرش ها، مشتركات وجود دارد ولي اختلاف اصلي در الگوهاي رفتاري است، با حالت اختلاف نسلي مواجه هستيم.

اين پژوهشگر و نويسنده حوزه روان شناسي اسلامي، ادامه داد: اگر جامعه فعلي ايران را بر اساس هرم هويتي مورد بررسي قرار دهيم، با نمودار هرمي سوم كه حالت اختلاف نسلي است، تطابق دارد و الگوي رفتاري نسل فعلي در حوزه پوشش، گفتگو، خوابيدن و بيدار شدن و.... با نسل قبل تفاوت دارد.

عضو هيئت علمي پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان كرد: برخي تصور مي‌کنند كه تفاوت نسلي هميشه منفي است، در حالي كه تفاوت نسلي مي‌تواند مثبت باشد، به عنوان نمونه در آمريكا و اروپا كه جنبه‌هاي هنجارهاي فضاي مجازي شديدتر و آزادتر است، شاهديم تعداد زيادي از جوانان تغيير دين داده‌، به اسلام گرويده‌اند و شاهد اختلاف نسلي در آنجا هستيم.

عوامل و زمينه‌هاي روي آوري به دينوي ضمن تبيين عوامل و زمينه‌هاي روي آوري به دين بر اساس نگاه‌هاي روانشناختي و تربيتي، تأكيد كرد: از همه افراد نمي‌توان انتظار داشت از نظر دين‌داري در يك سطح باشند.

وي ضمن تأكيد بر توجه به تفاوت‌هايافراد و تفاوت‌هاي نسلي خاطر نشان كرد: بايد در زمينه الگوهاي رفتاري تأكيد بيش از حد نداشته باشيم.
اين استاد حوزه و دانشگاه، «ارائه آموزش قوي، استوار و حكيم»، «تبيين فلسفه احكام» و «استفاده از تمثيل و تشبيهات متناسب با مخاطب» را به عنوان يكي از عوامل پرجاذبه كه نقش بسيار مهمي در انتقال تعاليم و مفاهيم دارد، «استفاده از زيبايي‌ها در دعوت»، «استفاده از پرسش و پاسخ»، «گفتگو در خلوت و پنهاني و پرهيز از تحقير»، «بيان روشن و ساده و رسا»، «ايجاد حس رشد و كمال به فرد»، «تدريجي بودن بيان آموزه‌ها»، «دعوت به نور و معنويت»، «برخود منصفانه با مخالفان» و «استفاده متعادل از كرامت‌ها و معجزات» را برخي از عوامل و روش‌هاي دعوت به دين‌داري در نسل فعلي برشمرد.
 

 فلسفه احكام را براي جوانان بازگو كنيم
وي ضمن تأكيد بر تبيين فلسفه احكام، گفت: از آنجا كه ميزان تعبد در نسل جوان ما كمتر شده است بايد فلسفه احكام و ارائه دليل را جدي بگيريم، در آيات شريفه قران كريم شاهد هستيم كه هر زمان دستور ديني ارائه مي‌شود، دليل آن هم بيان شده است.
این استاد حوزه و دانشگاه، در توضيح استفاده از پرسش و پاسخ كه از آن به عنوان يادگيري اكتشافي ياد مي‌شود، گفت: به جاي اينكه راحت مطالب را در اختيار افراد قرار دهيم و قبول نكنند، اجازه دهيم خودشان كشف كنند و در آيات قران كريم نيز روش پرسش، بارها تكرار شده است.
وي ادامه داد: مخاطب بايد در دعوت به دين‌داري رشد و كمال را در خود احساس كند و اگر مطالبي كه در مورد دين مي گوييم اين احساس را به فرد ايجاد كند كه حتي يك قدم به رشد بيشتر او كمك كرده است، همراهي خواهد كرد.
عوامل و زمينه‌هاي روي‌گرداني از دين
وي در ادامه سخنانش ضعف دانش و بصيرت مبلغان، رفتار بدون عمل، وابستگي مالي و اقتصادي به مخاطبان، عدم كاربست ابزارهاي شناختي، الزام و تحكم بيجا، عدم توجه به اراده اختياري در دين‌داري و استفاده از امور خرافي و سست و بي پايه را برخي از عوامل و زمينه‌هاي روي‌گرداني از دين در نسل فعلي،  برشمرد.