روند روبه‌رشد انتشار کتاب‌های دینی برای کودکان

دکتر مهدی فردوسی مشهدی، با بیان این مطلب به خبرنگار آستان نیوز گفت: اخلاق دینی، زندگی‌نامه یا آموزه‌های پیشوایان دینی ـ مذهبی و یاران آنان، نیایش‌نامه کودکان، حجاب شرعی، زیارت و... از جمله موضوعاتی است که محتوای کتاب‌های دینی کودکان را شامل می‌شود.

تعریف ادبیات دینی کودک

این پژوهشگر در ادامه به تعاریف گوناگون درباره ادبیات دینی کودکان پرداخت و اظهار کرد: برخی از تعریف‌های ادبیات، «نوشته‌محور» و شماری از آن‌ها «آموزه‏ محور» اند، اما من تعریف «خواننده‌محور» را درست می‌دانم، زیرا همه فرآیندهای تولید ادبی برای خواننده کودک و نوجوان سامان می‌گیرند تا سرانجام او، فرآورده را به دست بگیرد و آن را بخواند، بنابراین، می‌توان ادبیات دینی را این‌گونه تعریف کرد: «نوشته‌های سامان‌یافته یا آفریدهٔ والا و زیبا و خلاق برای کودک و نوجوان درباره عقاید و عواطف و مناسک (فردی و جمعی)، پیرامون حقیقت غایی که کودک و نوجوان آن‌ها را می‌پسندد و خوش می‌دارد».

تأثیر ادبیات دینی بر تربیت دینی کودک

وی درباره تأثیر ادبیات دینی بر تربیت دینی کودکان، گفت: با تسامحی در تعبیر، دست‌کم دو رویکرد را در مورد تربیت کودک می‌توان شناسایی و تفکیک کرد، یکی تربیت به معنای «تعلیم» و یکی تربیت به معنای «تسهیل». رویکرد تعلیمی به تربیت کودک، به معنای انتقال دین به مخاطب کودک است و رویکرد تسهیلی به تربیت کودک، به معنای زمینه‌سازی برای اکتشاف او درباره محتوای دینی به کمک‌مربی است، اولی حافظه محور و دومی تک‌محور است، اولی آموزگارانه و دومی آسان‌سازانه است.

 وی ادامه داد: بزرگ‌سالی که با کودک مواجه می‌شود، در دوراهی «آغازگری» و «بهانه‌جویی» قرار می‌گیرد؛ اگر آغازگر باشد، در طول مخاطب می‌ایستد، «معلم» می‌شود و در قالب سخنرانی به انتقال داشته‌هایش به مخاطبش می‌پردازد، اما اگر بهانه‌جو باشد؛ یعنی عاملی که زمینه‌ای برای ارتباط (نه رابطه) با کودک فراهم می‌آورد، در عرض مخاطب می‌نشیند، «مربی» می‌شود و در قالب گفت‌وگو، راه اکتشاف مخاطب را هموار می‌کند. 

ناشران فعال در زمینه ادبیات دینی کودکان

مدیر طرح و برنامه انتشارات به نشر، در زمینه آمار ناشران فعال در حوزه ادبیات دینی کودکان گفت: بنابر آخرین آمار رسمی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی (سالنامه آماری)، از 1381 تا 1401، بیش از4 هزار و 700 ناشر در سطح کشور فعال بوده‌اند، اما نمی‌توان به طور دقیق تعداد ناشران کودک و نوجوان در حوزه ادبیات دینی را مشخص کرد.

فردوسی مشهدی افزود: شماری از ناشران پس از انتشار آثاری برای مخاطب بزرگسال، از تاریخ معینی بدون نام نشان (برند) ویژه یا با نام نشان ویژه‌ای، به تولید اثر برای مخاطب کودک و نوجوان پرداخته‌اند؛ بنابراین، شاید پژوهش‌ها و اسناد آماری، هنوز آن‌ها را ناشر بزرگ‌سال بشناسند و به همین دلیل تفکیک مخاطب‌محور مذکور، ناممکن یا دشوار است.

فردوسی مشهدی خاطرنشان کرد: انتشارات آستان قدس رضوی در آغاز ناشری عمومی بود و از اوایل سال 1396 به ناشری اختصاصی تبدیل شد و در حال حاضر کتاب‌های کودک و نوجوان خودش را با نام نشان «کتاب‌های پروانه» منتشر می‌کند.