گذری بر تاریخچه طنز ایران در ششمین نشست تخصصی «عصر طنز»

به گزارش آستان‌نیوز، در این نشست، رحمانی صانع درباره تاریخچه فعالیت نشریات فکاهی ایران گفت: شاید بتوان نشریات طنز در ایران را به سه دسته دوران قاجار تا کودتای ۲۸ مرداد، انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب دسته بندی کرد که هر کدام ازویژگی‌های مختلفی برخوردار هستند.

طنزپرداز مشهدی اظهار کرد: نشریه «حشرات الارض» از اولین نشریات فکاهی در ایران محسوب می‌شود که در سال ۱۲۸۷ خورشیدی نخستین شماره آن منتشر شد. «حشرات الارض» روزنامه‌ای مصور و فکاهی بود که حاجی میرزا آقا بلوری آن را به سبک یک روزنامه قفقاز در تبریز منتشر کرد. 

 زبان این نشریه ترکی بود که بعدها به‌رسم الخط عربی هم منتشر شد و در این نشریه بیشتر به مسائل سیاسی پرداخته می‌شد.

وی ادامه داد: نشریه "توفیق" از جمله نشریات مهم فکاهی و طنز در ایران است که پیش از نشریه "گل‌آقا"منتشر می‌شد‌‌. نخستین شمارهٔ توفیق در سال ۱۳۰۲ منتشر شد و انتشار آن در سه دورهٔ ناپیوسته ادامه یافت. دورهٔ نخست از ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۸ به مدیریت حسین توفیق بود که با درگذشت وی در ۱۳۱۸ به پایان رسید. در این دوره نشریه توفیق بیشتر جنبه خبری و اجتماعی داشت، بعدها به‌صورت طنز منتشر می‌شود.

وی ادامه داد: پس از مرگ حسین توفیق، مجلهٔ توفیق دچار توقف شد و بالاخره از ۱۳۱۹ با مدیریت فرزندش، محمدعلی توفیق، دورهٔ دوم توفیق آغاز شد و تا کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ ادامه یافت، دوره سوم نشریه توفیق نیز با مدیریت برادران توفیق تا سال ۱۳۵۰ ادامه پیدا کرد.

رحمانی صانع با اشاره به این که یکی از موضوعات موردتوجه این هفته‌نامه، وضعیت مجالس شورای ملی در دوره پهلوی دوم بود، افزود: این نشریه در طول سه دوره انتشاراتی و 50 سال فعاليت توانست با استفاده از زبان طنز، کاریکاتورهای زنده و نقد مهم‌ترین مسائل سیاسی ـ اجتماعی، در قالب هفته‌نامه، ماهنامه و سالنامه، مخاطبان بسیاری را در میان طبقات مختلف اجتماعی با خود همراه کند.

وی با اشاره به نشریه طنز "گل‌آقا" افزود: در یکم آبان سال ۱۳۶۹ اولین نسخه هفته‌نامه «گل‌آقا» توسط کیومرث صابری فومنی منتشر شد. 

 گل‌آقا مسئول مجله رشد ادب فارسی بود و یک ستون مطلب برای روزنامه اطلاعات می‌نوشت. در تاریخ نشریات طنز ایران ما در نشریه گل‌آقا طنزهای ناب و فاخری را می‌بینیم که در نشریات قبل از آن نبود، گل‌آقا فراجناحی عمل می‌کند و همه جناح‌های سیاسی را مورد نقد قرار می‌دهد.

صانع در پایان اظهار کرد: "بهلول" به صاحب‌امتیازی سید احمد سکاکی، اولین نشریه طنزی بود که درایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ منتشر شد. 

این نشریه در سال ۵۷ آغاز و تا سال ۱۳۶۰ مجموعاً ۹۰ شماره از آن منتشر شد. نشریه بهلول که رویه خود را فکاهی، سیاسی - انتقادی اعلام کرده بود، از نشریات موفق پیش از کودتای ۱۳۳۲ بود.