یادداشت/ دکتر فرح اشرفزاده، فوقتخصص مغز و اعصاب کودکان، بیمارستان فوقتخصصی رضوی و استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد / بروز دو حمله تشنج که عامل برانگیزنده و قابلرفع نداشته باشد، را صرع مینامند. به طور معمول به صرع بهعنوان یک بیماری عصبی شایع در تمامی جوامع نگاه میشود، بهطوری که تقریباً از هر 100 نفر، یک یا دو نفر، مبتلا به صرع هستند.
«صرع» بیماری قابلکنترل در کودکان است
این اختلال نیاز به درمان طولانیمدت دارد، بنابراین، آگاهیرسانی درباره آن به افراد مبتلا، ضروری است.
عوامل بروز صرع
ابتلا به بیماری صرع، عوامل متعددی دارد که مهمترین علت بروز آن در کودکان به عوامل ژنتیکی برمیگردد.
البته ممکن است ژنها بهگونهای باشد که از والدین به کودک منتقل شده و وی را مبتلا کنند، درحالیکه خود والدین، این بیماری را تجربه نکرده باشند یا در نسلهای قبلی آنان بوده باشد.
همچنین میتوان از اختلالات ساختمان مغز، بهعنوان یکی دیگر از عوامل ابتلای کودکان به بیماری صرع نام برد. در واقع، وقتی ساختمان مغز جنین در داخل رحم در حال تشکیل است، اشکالاتی در ساختار آن به وجود میآید که ایجاد اختلالات عقلانی و تکاملی و همچنین صرع در فرد میکند.
بیماریهای اکتسابی نظیر تمام بیماریهای التهابی، عفونی و غدد و برخی بیماریهای متابولیک نیز ممکن است موجب بروز صرع شود. البته در برخی موارد نیز علت ابتلا به این بیماری ناشناخته است.
نشانههای بیماری
حمله صرع، شرایط هولناکی را در خانه ایجاد میکند و بهاینترتیب، والدین متوجه متغیر بودن رفتار کودک میشوند،به طور معمول آن را به پزشک گزارش کرده و پزشک نیز این بیمار را به نورولوژیست کودکان ارجاع میدهد.
حالتهایی که ایجاد میشود بر حسب نوع صرع بسیار متفاوت است، اما میتواند از خیرهشدن ناگهانی در یک کودک نرمال که فقط به فراخواندن والدین جواب نمیدهد، شروع شود تا شرایطی که این حملات به حدی پیچیده شده که به حرکات پرشی و لرزشی در اندام کودک منجر شود.
همچنین والدین باید در نظر داشته باشند که حتی گاه بیان حرفهای بیهوده در بین صحبتها، کارهای بیهوده و توقف ناگهانی در رفتار روزمرگی یا اختلالات و انحرافهای چشمی در خواب نیز یک نوع صرع باشد.
در حقیقت، دهها نوع صرع وجود دارد؛ لذا بهتر است والدین از چنین رفتارهای غیرطبیعی کودک فیلم تهیه کرده و آن را به پزشک نشان دهند.
در این حالت پزشک بهآسانی میتواند تشخیص دهد که این حمله یک صرع واقعی است یا یک حمله مشابه صرع است که ممکن است منشأ قلبی یا روحی و روانی داشته باشد و یا مربوط به اختلالات خواب باشد.
روند طولانیمدت درمان
بیماری صرع همچون سایر بیماریهای مهم باید درمان شود، مگر اینکه به طور مثال، هر دو سال یکبار رخ دهد و صدمهای به بیمار وارد نکند.
روند درمان آن نیز طولانیمدت است و والدین کودک، مصرف دارو را بدون اجازه پزشک معالج نباید قطع کنند تا وی برای آنان تعیین تکلیف کند.
به طور معمول، درمان یک کودک مبتلا به صرع، دو تا چهار سال پس از آخرین حمله صرع به طول میانجامد و قطع داروها بهمرورزمان و در 3 تا 6 ماه باید انجام شود. بنابراین، مصرف منظم دارو، ادامه درمان و مراجعه به پزشک، بسیار ضروری است، چراکه صرع منشاء مغزی دارد و درصورت تداوم و عدم درمان آن، مغز را دچار اختلال عملکرد کرده که برونده بهصورت بیشفعالی، اختلال یادگیری یا علائم عقبماندگی ذهنی کودک، بروز میکند.
تمهیدات لازم در حملات حاد
والدین در زمان بروز مرحله حاد صرع که کودک روی زمین میافتد و تشنج میکند، باید بلافاصله، کودک را بلند کرده و سر به پایین بگیرند تا محتویات دهان وی خارج شده و منجر به خفگی کودک نشود. اگر وزن کودک زیاد باشد و امکان بلندکردن آن نباشد، کودک را به پهلوی چپ بخوابانند. در تمام این مراحل، والدین باید آرامش خود را حفظ کنند تا تشنج به پایان برسد. همچنین والدین میتوانند برای کودک در سنین پایین از داروی «دیازپام رکتال» استفاده کنند.
برای نوجوانان مبتلا به صرع در سنین بالاتر نیز قرصهای «لورازپام» را میتوانند بهصورت زیر زبانی و یا میدازولام داخل بینی استفاده کنند. این اقدامات را در شرایط حاد و اورژانسی باید انجام داد تا حمله متوقف شود. اگر حمله تشنجی در مدت یک تا پنج دقیقه متوقف نشد، والدین باید با اورژانس 115 تماس گرفته و بیمار را به نزدیکترین مرکز درمانی محل سکونت خود منتقل کنند.
همچنین در زمان بروز حمله صرع، نباید دندانهای کودک را بهزور باز کرد. نباید بر روی صورت کودک، آبپاشید و یا دست کودک را گرفت که حرکت نکند.