بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، در قالب قراردادی سه ساله و براساس شیوهنامه علمی کارگروه وقف این بنیاد، در حال تدوین «دانشنامه وقف آستان قدس رضوی» است.
تدوین «دانشنامه وقف آستان قدس رضوی» با رویکردی نوین و علمی
مدیر گروه فرهنگ و هنر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی و مسئول طرح دانشنامه وقف، با بیان این مطلب به خبرنگار ما گفت: هدف از تدوین این دانشنامه، شناسایی و معرفی دقیق موقوفات و واقفان آستان قدس رضوی و ارکان وقف، با رویکردی نوین و منطبق با نیازهای روز آستان قدس رضوی است.
دکتر رضا نقدی، دستیابی به الگوی عملیاتی صحیح و کامل اجرای مفاد وقفنامهها، موارد مصرف و نیات واقفان، تشویق و ترغیب نیکوکاران و ثروتمندان به احیای سنت حسنه وقف، به ویژه با در نظر گرفتن نیازمندیها، مقتضیات و شرایط زمان کنونی، صیانت و حفاظت از موقوفات و احیای آنها، شناساندن اسوههای عمل خیر وقف و میزان تأثیر دینی و اجتماعی وقف را از دیگر اهداف تدوین دانشنامه وقف آستان قدس رضوی عنوان کرد.
پیشینه وقف در آستان قدس رضوی
این پژوهشگر درباره پیشینه وقف در آستان قدس رضوی اظهار کرد: بسیاری از عاشقان و دلدادگان ساحت مقدس امام هشتم(ع) در طول تاریخ، اموال و داراییهای مختلفی را با میل، اراده و خواست خود، به منظور گسترش بارگاه مطهر رضوی، حفظ و نگهداری این مکان مقدس و ارائه خدمات رفاهی و زیارتی به زائران و یا در بعضی موارد مربوط به مجاوران این بارگاه مقدس، وقف این آستان کردهاند که متأسفانه بسیاری از این موقوفات در برخی از برهههای آشفته تاریخی ایران، به دلایل گوناگون، از میان رفت و یا غصب شد و به تبع آن وقفنامهها نیز نابود شد.
وی با تاکید بر اینکه از قدیم الایام، متولیان این آستان مقدس و خدام حرم مطهر رضوی کوشیدهاند، موقوفات و وقفنامههای مربوط به آستان قدس رضوی(ع) را در فهرستی ثبت کنند خاطر نشان کرد: نخستین نمونه از این فهرستها، طومار علیشاهی است که پس از اینکه موقوفات آستان قدس رضوی و وقفنامهها در حملات افغانها و سپس توسط نادرشاه افشار، از بین رفت، تهیه شد و در آن لیست تمام موقوفات آستان قدس از ابتدا تا زمان نگارش این طومار یعنی سال 1160 هجری قمری ثبت شده است. وی افزود: طومار عضدالملک (۱۲۷۳ قمری) و آثارالرضویه( ۱۳۱۷ قمری) از دیگر آثاری است که در دوره قاجار درباره فهرست موقوفات آستان قدس رضوی تالیف شده است.
مدیر گروه فرهنگ و هنر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی تصریح کرد: در دوران پهلوی نیز فهرست موقوفات آستان قدس در هفت جلد تدوین شده است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه در دوره جمهوری اسلامی به جهت حساسیتی که در خصوص وقف و اجرای نیات واقفان وجود داشت، طرح بازخوانی و استنساخ همه وقفنامهها و اسناد وقفی آستان قدس به اجرا درآمد خاطر نشان کرد: این طرح از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ خورشیدی، در دفتر کل موقوفات که بعدها بر اساس ساختار سازمانی به مدیریت موقوفات تغییر نام داد، به انجام رسید. بنابراین وظیفه آستان قدس رضوی در مرحله نخست حفظ موقوفهها و در مرحله دوم انجام صحیح نیت واقفان است.
مراحل تدوین دانشنامه وقف
دکتر نقدی با تاکید بر اینکه کلان طرح دانشنامه وقف آستان قدس رضوی در چهار مرحله تعریف شده است اظهار کرد: مرحله نخست به شناسایی واقفان، تصحیح و تحلیل وقفنامههای غیر منقول؛ مرحله دوم به تحلیل و بررسی وقفنامهها؛ مرحله سوم به شناسایی واقفان و موقوفات منقول و بالاخره مرحله چهارم، به شناسایی و بازخوانی اسناد وقفی معین، اختصاص دارد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر بنیاد پژوهشهای اسلامی در قالب قراردادی سه ساله، بر اساس شیوهنامه علمی مصوب کارگروه وقف، متشکل از محققان بنیاد پژوهشها و کارشناسان مدیریت موقوفات آستان قدس رضوی، مشغول تدوین مرحله نخست و بخشی از مرحله دوم دانشنامه وقف است.
وی افزود: در این مرحله از کار در حال تهیه کاربرگه موقوفات شامل تجزیه و تحیل وقفنامهها و ارکان آنها بر اساس دستورالعمل تهیه شده هستیم.
نقدی با اشاره به اینکه مدخلهای دانشنامه به ترتیب تاریخ و براساس نام واقف مشخص شده، خاطر نشان کرد: در این راستا ابتدا نام مدخل که نام واقف است و سپس مقدمهای شامل شرح حال واقف و خلاصهای از وقفنامه و در ادامه شناسنامه وقفنامه شامل موضوع و ارکان وقف و به دنبال آن متن تصحیح و مقابله شده وقفنامه با حفظ اصالت سند و در آخر کار هم تصویر وقفنامه به صورت رنگی خواهد آمد.
وی ابراز امیدواری کرد: بنیاد پژوهشهای اسلامی با تدوین این دانشنامه بتواند گامی مهم در جهت ترویج فرهنگ وقف و عملی کردن اهداف پیش بینی شده به ویژه، شناسایی و معرفی دقیق موقوفات و واقفان آستان قدس رضوی بردارد.
تولیت آستان قدس رضوی
