فضیلت شب های قدر از نگاه امام رضا(ع)

در تمام شب‌های رمضان نیز هیچ شبی مانند شب قدر فضیلت ندارد.
 قرآن در این شب بر پیامبر گرامی اسلام(ص) ارائه شده و شبی است که ملائکه بر زمین نازل می شوند.
 اما خاندان عصمت و طهارت(ع) در احادیث مختلفی یاران و پیروان خود را بیش از پیش با فضایل این شب آشنا کرده اند.
 حضرت ثامن‌الحجج، علی بن موسی الرضا(ع) نیز در این زمینه چندین روایت نقل فرموده‌اند، پیرامون این موضوع گفت‌وگویی با دکتر مرتضی انفرادی، پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی اعتاب مقدس در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی انجام دادیم و شب قدر از منظر عالم آل محمد (ص)  بررسی کردیم.
 

در خصوص شب قدر توضیحاتی بفرمائید؟
رمضان، ماه میهمانی خدا، ماه نزول قرآن و ماه لیالی پر عظمت قدر است، بسیاری از مؤمنان با توجه به توصیه‌ها تلاش می‌کنند شب قدر را درک کنند و به احیای آن همت گمارند اما از سویی دیگر معین شدن شب قدر از میان شب‌های ماه رمضان، در طول تاریخ همواره خواسته احیاکنندگان آن بوده است. 
برخی از اشخاص برای دانستن ارزش شب قدر سؤالاتی را در این زمینه از معصومین (ع) داشته‌اند و ایشان نیز به فراخور حال افراد پاسخ‌هایی را بیان نموده‌اند. در میان منابع روایی تعداد قابل توجهی از احادیث، شب بیست و سوم ماه رمضان را به عنوان محتمل‌ترین شب برای درک (قدر)،ذکر کرده‌اند.
 

جناب آقای انفرادی در مورد اهمیت شب قدر از دیدگاه امام رضا(ع) چه آموزه‌هایی در منابع اسلامی وجود دارد؟

شب قدر در دین مبین اسلام، بزرگترین و مهمترین شب در تمام سال محسوب می‌شود، فضیلت این شب به اندازه‌ای است که یکی از سوره‌های قرآن با عنوان «قدر» نامیده شده است و در این سوره درک عظمت شب قدر آن چنان امر بزرگی معرفی شده است که خداوند می‌فرماید: (وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ) و تو چه می‌دانی که شب قدر چیست؟ همچنین در سوره دخان آیات اول تا ششم این شب را «لیلة مبارکه» خوانده است و با برکت بودن را از ویژگی این شب دانسته اند.

امام رضا(ع) نیز در روایتی چندین ویژگی را برای اهمیت شب قدر بیان فرموده‌اند که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
لَیلَةُ القَدرِ الَّتی هِیَ خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ، وفیها یُفرَقُ کُلُّ أمرٍ حَکیمٍ وهُوَ رَأسُ السَّنَةِ، یُقَدَّرُ فیها ما یَکونُ فِی السَّنَةِ مِن خَیرٍ أو شَرٍّ، أو مَضَرَّةٍ أو مَنفَعَةٍ، أو رِزقٍ أو أجَلٍ؛ ولِذلِکَ سُمِّیَت: لَیلَةَ القَدرِ.
در این روایت امام رضا(ع) می‌فرمایند: «شب قدر بهتر از هزار ماه است» که این موضوع برگرفته از قرآن است و ایشان در ادامه می‌فرمایند: «در شب قدر هر کاری [به نحوی] استوار فیصله می‌یابد.
همچنین این امام شب قدر را (رَأسُ السَّنَةِ) یعنی آغار سال می‌دانند. تمام مقدرات سال اعم از خوبی و بدی، سود و زیان، روزی و مرگ افراد در این شب مقدر می‌شود.
 

بسیاری از مردم دوست دارند بدانند که شب قدر کدام شب است، در این زمینه آیا نکته‌ای از حضرت رضا(ع) بیان شده است؟

این موضوع از مباحثی است که در طول تاریخ از سوی یاران معصومین(ع) مورد سوال بوده است و به صورت مکرر از این بزرگواران درخواست می‌کردند تا شب قدر را مشخص نمایند.
 با بررسی سیره معصومین (ع) مشخص می‌شود که ایشان اهتمام ویژه به دهه آخر ماه رمضان داشته‌اند مثلاً در روایت است که پیامبر گرامی اسلام در ده شب آخر ماه رمضان بسترشان را جمع می‌کردند. همچنین سیره حضرت زهرا سلام الله علیها این بود که در شب قدر به عبادت می‌پرداختند و خانواده و فرزندان را نیز به بیدار ماندن وادار می‌کردند.
 

لطفا بفرمائید امام رضا(ع) چه اعمالی را برای شب قدر بیان کرده‌اند؟

برای شب‌های قدر اعمال متعددی در روایات بیان شده است، اما آنچه از لسان مبارک عالم آل محمد (ص) برای ما به یادگار مانده است، نخست احیا و شب زنده داری است، همچنین ایشان تأکید زیادی بر زیارت امام حسین (ع) به ویژه در شب بیست و سوم دارند.

پدر بزرگوار امام رضا(ع)، امام کاظم (ع) می‌فرمایند: «کسی که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شب زنده‌داری کند، گناهانش آمرزیده می‌شود.
علاوه بر موارد ذکر شده در روایات دیگر معصومین(ع) نیز اعمالی مانند نماز مستحبی، استغفار، خواندن قرآن مخصوصاً سوره قدر، دعای فرج و مناجات را برای بهره‌برداری و کسب فیض از این شب برای ما به یادگار گذاشته‌اند.