اهمیت اسناد آستان قدس رضوی در دوره صفوی برای پژوهشگران بین‌المللی

به گزارش آستان نیوز، این برنامه با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و سازمان علمی و فرهنگی این آستان مقدس، با محوریت «ره‌آورد سفر علمی الهه محبوب فریمانی، رئیس اداره اسناد آستان قدس رضوی به ژاپن»، سه‌شنبه، 19 فروردین‌ماه 1404، در تالار اندیشگاه رضوی در کتابخانه مرکزی حرم مطهر حضرت رضا(ع)، برگزار شد. 

رئیس اداره اسناد آستان قدس رضوی، در خصوص علت این سفر علمی، گفت: این سفر به دعوت مؤسسه مطالعات آسیایی دانشگاه توکیو و طبق تفاهم‌نامه منعقدشده میان این دانشگاه و سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد این آستان مقدس در ماه مارس 2025 میلادی هم‌زمان با فروردین‌ماه 1404، انجام شد که استفاده از تجربیات پژوهشگران طرفین، یکی از اهداف امضای این تفاهم‌نامه در سال 1402، بود. 

محبوب فریمانی افزود: شرکت در سمپوزیوم بین‌المللی «کتابخانه‌ها و فعالیت‌های آرشیوی در اوایل دوران مدرن در شرق جهان اسلام»، در 20 مارس 2025 در مؤسسه پژوهشی زبان‌ها و فرهنگ‌های آسیا و آفریقا دانشگاه مطالعات خارجی توکیو و ارائه مقاله مشترکی با بهزاد نعمتی، کارشناس و پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با موضوع «بررسی کهن‌ترین فهرست‌های به‌جامانده از کتابخانه آستان قدس رضوی»، در این رویداد علمی، از جمله برنامه‌هایم دراین سفر بود. 

وی، گفت: کتابخانه‌ها و فعالیت‌های آرشیوی، نقشی محوری در شکل‌دهی چشم‌اندازهای فکری، فرهنگی و مذهبی دنیای پیشامدرن اسلامی، داشتند. از اوایل قرن 21، تحقیقات اساسی در مورد کتابخانه‌ها و فرهنگ کتاب، براساس نسخه‌های خطی و منابع اسنادی، به‌ویژه در زمینه مطالعات تاریخی عربی و ترکی، شروع شده است. 

رئیس اداره اسناد آستان قدس رضوی، ادامه داد: بااین‌حال، تحقیقات قابل‌مقایسه با تمرکز بر سایر مناطق جهان اسلام، به‌ویژه ایران و هند، نسبتاً مورد بررسی قرار نگرفته است. 

وی بیان کرد: هدف از برگزاری این سمپوزیوم نیز، رفع این شکاف با گرد هم آوردن محققانی از بریتانیا، ایران، آلمان و ژاپن بود تا تاریخچه پیچیده منشأ نسخه‌های خطی، موقوفات، فهرست‌نویسی کتابخانه‌ها و نگهداری در ایران و هند را در اوایل دوران مدرن، بررسی کنند. 

وی افزود: از طریق این تحقیقات، سمپوزیوم به دنبال تعمیق درک ما از پویایی فرهنگی، فکری و دینی فرهنگ کتاب در این مناطق و اهمیت گسترده‌تر آن، در جهان اسلام است. 

معرفی اسناد آستان قدس رضوی در ژاپن

محبوب فریمانی به وجود حدود 70 هزار برگ سند تاریخی مربوط به دوره صفویه در آرشیو اداره اسناد آستان قدس رضوی اشاره و اضافه کرد: همچنین برپایی کارگاه دو روزه «گونه‌شناسی اسناد آستان قدس در دوره صفوی»، یکی دیگر از برنامه‌هایم در سفر علمی به ژاپن بود. 

این سخنران گفت: اگرچه اسناد آستان قدس رضوی از نظر موضوعی مربوط به اداره یک مکان مذهبی است، اما این اسناد می‌تواند چند مسئله را روشن کند. 

 به طور نمونه، شیوه اداره یکی از بزرگ‌ترین موقوفات جهان اسلام را در یک دوره بیش از ۴۰۰ساله، نشان می‌دهد. 

وی دراین‌خصوص، ادامه داد: ازآنجایی‌که از آرشیو صفوی، سند دیوانی چندانی باقی نمانده است، این اسناد می‌تواند شیوه سندنویسی این دوره را به‌ویژه در حوزه مالی، نشان دهد. 

 همچنین این اسناد دربردارنده اطلاعات اجتماعی، اقتصادی و مذهبی فراوانی است که می‌تواند در بررسی دوره تاریخی صفوی، مؤثر باشد. 

رئیس اداره اسناد آستان قدس رضوی در این جلسه، مطالبی نیز با محوریت معرفی ژاپن، یکی از قدرت‌های اصلی اقتصادی جهان، دانشگاه توکیو و جایگاه برجسته آن در سطح جهان و آسیا، مؤسسه پژوهشی زبان‌ها و فرهنگ‌های آسیا و آفریقای دانشگاه مطالعات خارجی توکیو و اهمیت فهرست کتابخانه آستان قدس، بیان کرد. 

وی، همچنین ضمن اشاره به اینکه، از مراکز مختلف فرهنگی و علمی ژاپن همچون آرشیو دانشگاه توکیو و کتا‌بخانه مؤسسه مطالعات آسیایی و دانشگاه کیوتو، در این سفر علمی بازدید کرده است، به بیان تجربیات خود از این سفر پرداخت و پیشنهاداتی نیز بر اساس این تجربیات برای ارتقای سطح خدمات کتابخانه‌ها و موزه‌های این آستان مقدس، ارائه داد.