نشست «امام رضا(ع) در آثار خاورشناسان» برگزار شد

به گزارش آستان‌نیوز، دکتر مرتضی مداحی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در این نشست که در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و به دبیری دکتر اسماعیل رضایی، مدیر گروه تاریخ، سیره اهل بیت(ع) و انساب برگزار شد، گفت: شیعه‌پژوهی در غرب با تاخیر به صورت آکادمیک آغاز شد و در واقع بعد از قرن بیستم، مسترقشان با آثار مسلمانان به صورت علمی آشنا شدند و ترجمه و تحقیق و انتشار آثار را، آغاز کردند.

وی، ادامه داد: تا قبل از قرن بیستم، به شیعه به عنوان یک بحث مهم نگاه نمی‌شد و به صورت مستقل آثار شیعه معرفی نشده بود و برخی از مستشرقان همچون ویلفرد مادلونگ، اسلام‌شناس و استاد تاریخ اسلام در دانشگاه آکسفورد و... نقش مهمی در شناساندن تشیع و شیعه به عالم غرب، دارند.

دلایل غفلت شیعه‌پژوهی در غرب

مداحی، در پاسخ به این سوال که چرا شیعه‌پژوهی در غرب به تاخیر رخ داده است؟ گفت: به اعتقاد برخی از مستشرقان این اتفاق به این دلیل دیر رخ داد که خاورپژوهان غربی بیشتر در نقاطی ساکن بودند که اهل سنت در آن حضور داشتند، همچون شمال آفریقا، اندلس و... و اکثر منابع موجود، منابع اهل سنت بود، در این مناطق، منابع و علمای شیعه‌شناس حضور نداشتند، از این رو شیعه‌شناسی، مورد غفلت واقع شد. 

وی، خاطر نشان‌کرد: یکی دیگر از دلایل غفلت شیعه‌پژوهی در غرب، این است که مستشرقان اولیه‌ای که وارد ایران می‌شدند بیشتر تحت تاثیر فرهنگ ایرانی و آثار عرفانی حافظ و سعدی ...قرار می‌گرفتند و اینگونه شخصیتها برای آنان بزرگ جلوه می‌کرد، همچنین به دلیل اینکه منابع و تراث شیعی بیشتر به زبان عربی بود، منابع مهم کلامی و حدیثی شیعه، مغفول مانده بود. 

افزایش شیعه‌پژوهی پس از انقلاب اسلامی 

به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، از نیمه دون قرن بیستم و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، نام شیعه بیشتر شنیده شد و شیعه‌پژوهی افزایش یافت. 

در آثار مستشرقان اولیه، تشیع را به عنوان یک گروه انحرافی مورد بررسی قرار می‌دادند که این مهم، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اصلاح شد.

وی با بیان اینکه مستشرقانی که به هندوستان رفت‌وآمد می‌کردند، نخستین آثار را درباره امامان شیعه نوشته‌اند، افزود: در سال 1932 کتاب امامان شیعه نوشته شد و امیر معزی، اسلام‌شناس و قرآن‌شناسِ ایرانی و استاد دانشگاهِ مقیم در فرانسه به بررسی زندگانی امامان اول، دوم و هشتم شیعیان از این منظر که به صورت مستقیم با سیاست و تحولات تاریخی درگیر بودند و بخشی از عمر مبارکشان را حاکم بودند، پرداخته است و مناظرات و گفت‌وگوهای امام رضا(ع)، مورد توجه مستشرقان، قرار گرفته است.

او خاطر نشان کرد: همچنین ارادت و علاقه زائران به حضرت رضا(ع) و تشرف آنان به شهر مشهد، از دیگر مواردی است که موجب شده است، مستشرقان بیشتر به این امام بپردازند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در ادامه خاطر نشان کرد: یکی دیگر از دلایل توجه مستشرقان به امام رضا(ع) مطالعه دوران حکومت عباسیان است که بخشی از تحولات مهم فکری، مکتبی، اندیشه‌ای، مناظرات، درگیری امین و مامورن، انتقال ولایتعهدی به امام رضا(ع) و... در تاریخ عباسیان، مربوط به مامون عباسی است.

وی با اشاره به این نکته که چرا باید مامون خلافت را به امام رضا(ع) واگذار کرد، برای مستشرقان بسیار قابل توجه است؟ ادامه داد: نخستین کتابی که توانستیم درباره امام رضا(ع) پیدا کنیم، در سال 1910 نوشته توسط پرسی سایکس، نویسنده و جغرافیدان انگلیسی و از مبشران و مبلغان تبشیری، نگاشته شده است.

وی افزود: این نویسنده ،درسفری که ماه محرم به شهر مشهد داشته، به بررسی زندگی امام حسین(ع) و امام رضا(ع) پرداخته و گزارشاتی از این سفر را در کتابی نگاشته است، همچنین در این کتاب تصویری درج شده که امام رضا(ع) در حال خوردن انگور است. 

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، گفت: او حدود 20 سال در مشهد زندگی کرد و علاوه بر این کتاب، مقالات مختلفی را نیز با موضوعات پذیرش ولایتعهدی امام رضا(ع)، نحوه شهادت ایشان و.. به رشته تحریر درآورده است.

وی ادامه داد: «دایره‌المعارف اسلامی»، اثر دیگری است که به امام رضا(ع) و زندگی ایشان پرداخته شده است، این اثر برای سومین بار ویرایش شده که ویرایش سوم آن، در دست چاپ است. 

مداحی در پایان، خاطر نشان کرد: از دیگر مطالبی که مستشرقان به آن پرداخته‌اند، لقب امام رضا(ع) و موضوع ولایت عهدی و دلایل پذیرش ایشان است.