پژوهشگر حوزه هنر و فرهنگ و هنر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی گفت: شعر رضوی بازتابی از تحولات ایجاد شده در ادبیات آئینی کشور است.
شعر رضوی بازتابی از تحولات ادبیات آئینی کشور است
به گزارش آستاننیوز، استاد مصطفی جلیلیان مصلحی، پژوهشگر گروه فرهنگ و هنر اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی و از شاعران آئینی شهر مقدس مشهد، در نشست "بررسی مولفههای شعر رضوی"، که در تالار شیخ طوسی حرم مطهر رضوی برگزار شد، گفت: شعر رضوی در ادبیات کلاسیک، گونهای ادبی است که به مدح و منقبت امام رضا (ع)، معجزات ایشان، زیارت بارگاه نورانی آن حضرت و دیگر مفاهیم مرتبط با این امام بزرگوار، پرداخته است.
وی، تصریح کرد: شاعران متقدم با استفاده از اسطورهپردازی و روایتهای ستایشگرایانه، تلاش کردهاند جایگاه امام هشتم(ع) را در ذهن مخاطب، برجسته کنند.
اما در دوران معاصر این گونهی ادبی دست خوش تحولات شده است و امروزه، شعر رضوی صرفاً به بازگویی معجزات و مناقب بسنده نمیکند، بلکه بهعنوان یک گونه ادبی دینی، بر محوریت سیره امام رضا (ع) و مفاهیم مرتبط با کرامت، زیارت، آموزههای عرفانی و اندیشه شیعی، شکل میگیرد.
این شاعر آئینی، افزود: از این منظر، شعر رضوی نوعی تقاطع میان الهیات روایی و زیباییشناسی شاعرانه محسوب میشود و همچنین میتوان آن را بازتابی از حافظه جمعی شیعی، دانست. پژوهشگرانی همچون دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، در کتاب "زبان شعر در نثر صوفیه" ، شعر مذهبی را، حلقه اتصال عرفان عملی و نظری، معرفی کردهاند.
وی، اظهار کرد: دراین راستا، شعر رضوی از طریق تمرکز بر شخصیت امام رضا(ع) بهعنوان اسطوره زنده شیعی، از چارچوبهای سنتی فراتر رفته و به حوزه تکوین هویت آیینی، پیوسته است.
مصلحی، عنوان کرد: در شعر رضوی یکی از مهمترین عناصر روایت، ستایش و اسطورهپردازی است.
در ادبیات کلاسیک ستایش امام رضا (ع) اغلب در قالب مدح و منقبت بیان میشد.
شاعران متقدم از روایتهایی استفاده میکردند که امام را در مقام الگوی دینی و معنوی، قرار میداد.
وی، ادامه داد: اما در شعر معاصر، ستایش امام رضا(ع) از لایههای اسطورهای فاصله گرفته و به فردیت تجربی شاعر نزدیکتر شده است.
بهعنوان مثال دکتر طاهره صفارزاده در شعر "زیارتنامه" ،تجربه زیارت را نه صرفاً به عنوان یک عمل عبادی، بلکه بهعنوان یک تجربه وجودی، بیان کرده است.
وی، خاطرنشان کرد: در شعر معاصر، قیصر امینپور نیز این مفهوم را به جغرافیای درونی شاعر پیوند زده و در شعر معروف "چشمههای خروشان"،استعارههایی سیال مانند "موجهای پریشان" را، به کار برده تا، تجربه زیارت را به فضای ذهنی شاعر، منتقل کند.
مصلحی، اظهار کرد: در شعر معاصر، نمادپردازی رضوی به شیوهای متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است و تصویرسازی مدرن نیز، در شعر رضوی نقش مهمی ایفا کرده است.
همچنین، در حوزه وزن و فرم نیز نوآوریهایی در حوزه شعر رضوی، دیده میشود.
وی،بیان کرد: در گذشته، قصاید با وزنهای متقارن و ساختارهای تشریفاتی همراه بودند اما در دوران معاصر، شاعرانی چون سپیده کاشانی با استفاده از سکتههای آهنگین و نظریه وزن نیمایی، نشانهگذاریهای جدیدی را در فرمهای کلاسیک ایجاد کردهاند..
این شاعر آئینی، اظهار کرد: یکی از مهمترین تحولات شعر رضوی، تغییر گفتمان آن در طول زمان است.
در دورههای گذشته، شعر رضوی اغلب با گفتمان حکمرانی پیوند داشت و شاعران مدیحهسرا در کنار مدح امام رضا (ع)، به ستایش حکمرانان زمان نیز میپرداختند،اما در دوران معاصر، شعر رضوی، با گفتمان مقاومت و آرمانهای انقلاب اسلامی همراه شده است.
وی، عنوان کرد: تحلیل تطبیقی شعر رضوی نشان میدهد که، این گونه ادبی، همواره در حال تحول بوده و از ساختارهای کلاسیک ستایش و منقبتخوانی به سوی تعریفهای جدیدتر از هویت آیینی و مفاهیم عرفانی پیش رفته است.
شعر رضوی در دوران معاصر نهتنها از نمادهای سنتی بهره میگیرد، بلکه با شیوههای نوین روایتپردازی، تصویرسازی، و فرمهای جدید، جایگاه خود را در ادبیات آیینی، تثبیت کرده است.
تولیت آستان قدس رضوی
