تجلی ارزش‌های حقوق بشر با عمق فلسفی و انسانی در سیره امام رضا (ع)

هم زمان با دهه کرامت رضوی، به همت سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، اجلاسیه بین‌المللی ششمین کنگره جهانی امام رضا (ع)،  با ۷ نشست  تخصصی، برگزار شد. 
سومین نشست تخصصی این کنگره، با حضور اندیشمندانی از کشور‌های مختلف  دنیا در تالار شیخ طوسی سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار شد، در این نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبد المنعم الزین، از رهبران شیعیان سنگال؛ شیخ محمد بن حموده،از شخصیت‌های برجسته علمای تونس و دکتر زهرا شریف، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده زن و خانواده حضور داشتند.

عدالت در اندیشه امام رضا (ع) با بعد اجتماعی آمیخته است

شیخ محمد بن حموده از شخصیت‌های برجسته و علمای تونس در این نشست، گفت: هنگامی که از حقوق بشر سخن می‌گوییم، صرفاً کنوانسیون‌های بین‌المللی تدوین شده در دوره جدید، را مدنظر نداریم؛  بلکه به ریشه‌های معنوی باز می‌گردیم که این حقوق را در وجدان بشریت نهادینه کرده است؛ زیرا از اسلام نوری دربردارنده کرامت انسانی می‌تابد که در آموزه‌های این دین جاری است و از گوهر انسان، سرچشمه می‌گیرد. 
 وی با اشاره به اینکه امام علی بن موسی‌الرضا (ع)، نه‌تنها به‌مثابه یک شخصیت دینی، بلکه به‌عنوان یک الگوی فکری و معنوی جامع، ارزش‌های حقوق بشر را با عمق فلسفی و بعد اجتماعی و انسانی نادر تجسم می‌بخشد، اظهار کرد: از دیدگاه امام رضا (ع)، کرامت انسانی یک اصل ثابت و تغییرناپذیر است. ایشان خدمتگزاران و همراهان خود را با لحنی آکنده از فروتنی و مهربانی خطاب می‌کرد و می‌فرمود: «اگر در حال غذاخوردن بالای سر شما ایستادم، برنخیزید تا غذایتان را تمام کنید». 
در اینجا ما در توجه ایشان به احترام قائل‌شدن برای دیگران و پذیرش وجود آنها به‌دوراز القای احساس حقارت، یک بعد روانی می‌بینیم. 
شیخ محمد بن حموده، ادامه داد: ارج‌نهادن به انسانیت برای آن حضرت یک تعارف گذرا نبود، بلکه یک موضع تربیتی بود که به افراد می‌آموزد که چگونه احترام به دیگران، ارزشی برآمده از درون خود است، و چگونه اخلاق می‌تواند به یک عمل همیشگی تبدیل شود قابل راستی‌آزمایی است، نه اینکه فقط به زبان، گفته ‌شود.
وی با اشاره به اینکه، عدالت در اندیشه امام (ع)، صرفاً توزیع حقوق نیست، بلکه یک حالت وجودی است که تعادل خود و جامعه را با هم حفظ می‌کند، افزود: گفته ایشان «کار بستن عدل و احسان، نویدبخش تداوم نعمت است»، حاکی از آن است که یک جامعه عدالت‌مدار فرونمی‌پاشد، زیرا نفوسی که به واسطه عدالت‌مداری  خود به مرتبه اطمینان می‌رسند، اقدامی علیه خود نمی‌کنند. 
بنابراین عدالت در اندیشه امام رضا (ع) با بعد اجتماعی آمیخته است که نه‌تنها در دادگاه‌ها، بلکه در اداره، خانه و خیابان، جستجو می‌شود جایی که عدالت پیش از کتاب‌ها در جان‌ها، تثبیت می‌شود.
شخصیت برجسته علمای تونس، یادآور شد: امام رضا (ع) نه‌تنها صاحب انديشه، بلكه حامل انسانيت بوده است. 
آن حضرت، از زمان خود جلوتر بودند که دین را به عرصه آزادگی، رحمت و آگاهی بدل ساخت و انسان را نه به‌خاطر قوی‌بودن، بلکه به‌خاطر انسان بودنش به موجودی سزاوار محافظت تبدیل کرد. 
 بنابراین، حقوق بشر در اندیشه امام رضا (ع) صرفاً یک‌بند از یک منشور نیست، بلکه نبض در سیره آن حضرت و چراغ راه طولانی مبارزه معنوی و اجتماعی، به‌سوی جهانی عادلانه‌تر و باکرامت‌تر، است.

 خانواده از منظر روایت امام رضا (ع)، اجتماعی الهی است

دکتر زهرا شریف، عضو هیات علمی پژوهشکده زن و خانواده نیز در این نشست، در ارتباط با نظام معنایی خانواده از منظر  امام رضا(ع) گفت: خانواده اولین و مهمترین نهاد اجتماعی است که در کنار مداقه نظر جامعه شناسانه، می توان نگاهی الاهیاتی به آن داشت. 
وی ادامه داد: طراحی نظام معنایی جامع برای خانواده، از منظر اسلامی و با توجه به تحولات اجتماعی معاصر، سبب روشن شدن حدود و ثغور آن و ارائه معیار دقیق برای تنظیم روابط اعضای آن، تعیین جایگاه آن در جامعه و طراحی الگوی حاکم بر آن خواهد شد؛ امری که فقدان آن در زمان معاصر، سبب تزلزل خانواده و تردید در ابعاد مختلف آن و نبود سیاستگذاری مشخص در این باب، شده است. 
به گفته دکتر شریف، خانواده دارای اجزاء، عناصر و مفاهیم متعددی است که چگونگی پیوست و اتحاد این اجزاء، بر اساس نظام معنایی شکل‌دهنده آن، صورت می‌پذیرد. 
معنا آن چیزی است که به خانواده هویت داده و اعضای خانواده بر اساس آن، ارتباطات و انتظارات از یکدیگر را تنظیم می‌کند و اهداف فردی، خانوادگی و اجتماعی خویش را،دنبال می‌کنند.
وی ادامه داد: در دیدگاه اسلامی، چارچوب قوام‌دهنده این معنا دارای سویه‌های متنوعی است؛ هم ناظر به ساحت عمیق معرفتی بوده، هم متضمن  به لایه‌های خُلقی و رفتاری انسانی است، هم اقتضائات عینی اجتماعی را در برمی ‌گیرد و هم طبیعت بنیاد بوده و ملائم با فطرت، است.  
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده زن و خانواده، اذعان کرد: خانواده از منظر الهیات اسلامی و روایات وارده از امام رضا (ع)، اجتماعی الهی است که مرکز معنایی آن هم مبتنی بر توحید و هم بر اساس طبیعت انسانی و خُلقیات نفسانی اوست. 
وجود اصالت خلقیات نفسانی و برابری انسان‌ها اعم از زن و مرد در ساخت و کمال این نفس، هر چند مورد قبول الهیات است، اما تفاوت‌های کارکردی، طبیعی و حقوقی نیز دارای واقعیت و آثار واقعی هستند که خانواده در مرز رعایت این مسئولیت‌ها، امکانی برای زیست اخلاقی و رشد فردی و اجتماعی، فراهم می‌آورد.