به گزارش آستان نیوز،محمود جمالی، کارشناسی موسیقی، در این برنامه تلویزیونی، درباره پیشینه آیین باسابقه نقاره زنی در حرم رضوی و جایگاه آن در اعتلای هنر ایرانی، اسلامی، سخن گفت.

نقش نقاره‌زنی در اعتلای زیارت

 جمالی، از نقاره زنی به عنوان میراثی به جا مانده از ادوار تاریخی گذشته یاد کرد و گفت: از دیرباز، پیش از هر بامداد و شامگاه در حرم رضوی نقاره نواخته می‌شود. 

این آیین مذهبی،از شکوه خاصی برخوردار بوده و همواره زائران و مجاوران را در حرم رضوی، به خود مجذوب کرده است. 

وی آیین نقاره زنی را از جمله آیین‌های در خدمت زیارت، عنوان کرد و افزود: مردم در هر مکانی صدای نقاره را بشنوند، به صحن و سرای رضوی متصل می‌شوند وهم‌نوا با سازهای نقاره، با امام رئوف، مناجات می‌کنند.

پیشینه آیین نقاره زنی در حرم رضوی 

جمالی با تاکید بر اینکه قدمت مجموعه اسناد مرتبط با نقاره‌خانه حرم مطهر حضرت رضا(ع) به دوره صفوی تا دوره معاصر برمی‌گردد، ادامه داد: پیشینۀ مراسم نواختن طبل و کَرنا در حرم رضوی مشخص نیست؛ اما براساس روایات تاریخی، سابقه نواختن نقاره در حرم مطهر، به ۷۰۰ سال پیش، یعنی قرن نهم هجری بر می‌گردد.

 وی اضافه کرد: نخستین بار به دستور گوهرشاد خاتون و هنگام تشرف او به حرم رضوی نقاره نو‌اخته شد و از آن زمان تاکنون این هنر، در حرم رضوی، ماندگار شده است. 

این کارشناس موسیقی، خاطر نشان کرد: وجود اسناد قدیمی در موزه آستان قدس رضوی، از جمله اسناد مربوط به اسامی کارکنان نقاره‌خانه، ساختمان و بنای آن، حقوق و دستمزدهای پرداختی به نقاره‌‌نوازان، ادوات نقاره‌خانه و... گواه سابقه طولانی این آیین در حرم رضوی است که قدمت قدیمی‌ترین این اسناد، به 400 سال پیش برمی‌گردد. 

جمالی ادامه داد: آیین نقاره زنی یکی از آیین‌‌های حرم مطهر رضوی به شمار می‌رود. 

در هنگام اجرای این مراسم، چهار طبال در سمت راست نقاره‌خانه، رو به گنبد مطلای امام‌رضا(ع)، روی صندلی‌های کوچک می‌نشینند و شش کرنا نواز به‌ترتیب در کنار سرنواز در سمت چپ می‌ایستند و هم‌آهنگ، نقاره‌ زنی می‌کنند.

زمان برگزاری آیین نقاره‌زنی در حرم امام رضا (ع)

جمالی با بیان اینکه،امروزه به‌جز ایام سوگواری و ماه‌های محرم و صفر، در دو نوبت؛ پیش از طلوع و غروب آفتاب به مدت بیست دقیقه، این آیین بر فراز ایوان شرقی صحن انقلاب حرم امام‌رضا(ع) اجرا می‌شود، گفت: علاوه‌بر آن، در جشن‌ها و اعیاد، دو یا سه نوبت، به‌ترتیب یک ساعت بعد از غروب و یک ساعت پیش از طلوع آفتاب و در ماه مبارک رمضان، یک نوبت دو ساعت مانده به سحر و یک بار هم بعد از اتمام مناجات مؤذنان، به مدت نیم‌ ساعت نقاره می‌نوازند. 

در جشن نوروز، هم‌زمان با تحویل سال نو و هنگام شفای زائران در حرم رضوی نیز، نقاره نواخته می‌شود.

ابزارهای نقاره زنی  

وی، تصریح کرد: ابزار و وسایل نقاره‌ زنی شامل چهار نوع طبل، کرنا و لوازم متعلقه است. طبل‌ها دارای کاسه‌های بزرگ و کوچک مسی و چدنی است که پوست دباغی‌شده روی آن‌ها می‌کشند و با دو چوب ساده، به طول تقریبی بیست سانتی‌متر می‌نوازند.

 کرناها، سازهای بادی، به طول تقریبی ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر، از جنس مس یا برنج‌اند که، آب کُروم، داده شده‌اند.

شکوه یک آیین

این کارشناس موسیقی در پایان،درباره مراحل آیین نقاره زنی ،اظهار داشت: این آیین در سه دست اجرا می‌شود؛نخست، سرنواز، کرنا را به‌طرف گنبد مطلا می‌گیردو«سلطان دنیا و عقبی علی‌بن‌موسی‌الرضا[ع] » را با آهنگ می‌نوازد و سلام می‌دهد.

 آن‌گاه، پس‌نوازان (پنج‌تن) با کرنا هماهنگ پاسخ می‌دهند: «امام‌رضا[ع]» (دو بار). 

وی افزود: در ادامه، سرنواز، با کرنا به‌طرف گنبد اشاره می‌کند و سه بار می‌دمد: «امام رضا[ع]» و پس‌نوازان دو بار جواب می‌دهند: «غریب رضا[ع]». جمالی اضافه کرد: در دست دوم سرنواز می‌دمد: «مولی، مولی، مولی، علی‌بن‌موسی‌الرضا[ع].» و پس‌نوازان سه بار پاسخ می‌دهند: «رضا جان[ع]». سپس سرنواز، کرنا را به‌طرف گنبد مطلا می‌گیرد و می‌دمد: «یا امام غریب، یا امام‌رضا[ع].» پس‌نوازان سه بار جواب می‌دهند: «رضاجان[ع]».

در ادامه،ویژه برنامه نقش نفس، دو کلیپ مرتبط با آیین نقاره‌خوانی همچون تاریخچه نقاره‌نوازی و چگونگی ساخت ادوات نقاره‌خانه و نمایش منتخبی از عکس‌های مرتبط با این آیین ارزشمند؛ از گذشته تا به امروز پخش شد.