بيان‌نامه معرفت و شناخت ساحت مقدس امام رضا(ع) در «زیارت‌ جوادیه»

 به گزارش آستان نیوز، به مناسبت سالروز شهادت امام محمد تقی(ع)، با حسین لطیفی، مدیر گروه کلام اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در خصوص این زیارت‌نامه و آموزه‌های آن، گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

برخي درباره سند زیارت جوادیه ترديد كرده‌اند، در این مورد توضیحاتی بفرمائید.

یکی از زیارت‌های معروف امام رضا(ع)، زیارت منسوب به امام جواد(ع)، مشهور به «زیارة الجوادیه» است که در شأن پدر گرامی خویش انشاء کرده‌اند. در این زیارت، به ابعادی از شخصیت، عظمت، ولایت و معنویت آن امام همام اشاره شده است.
نصوص زيارتنامه، دعا و حتي احاديث مروي از ناحيه معصومين(ع) را از دو منظر مي‌توان مورد تأمل و دقت‌هاي فنّي و علمي قرار داد؛ نخست از منظر سند و در تأمل دقيق و ديگر از نظر متن و محتوا مورد مطالعه قرار مي‌گيرد.
به لحاظ سند، ممكن است این زیارت، صحیح‌ترین زيارت نباشد. ولي اكثر كتب اعم از «اربعه ايام»، «عوالم العلوم والمعارف»، «مزار» اين زيارت را نقل نموده‌اند.
 اما گذشته از سند، متن و محتواي این زیارت، از جهت لفظ همانند جامعه كبيره، فصیح‌ و به حسب معنی بلیغ‌ است و عبارات استفاده شده و معانی معارفی عمیق زیارت جواديه دلالت بر آن دارد که این زیارت از لسان معصوم(ع) بیان شده است. به طوري كه «زیارت جوادیه» را مي‌توان بيان‌نامه معرفت و شناخت ساحت مقدس امام علی بن موسی الرّضا(ع) نامید.
 البته شوربختانه زيارت جواديه در میان زائران و مجاوران حضرتش غریب مانده است. از اين رو، شايسته است كه علاوه بر دقت‌هاي فني و سندي «زيارت جوادیه»، در متن و محتواي آن نيز دقت و تدبّر شود، تا نسیم لطف و محبت آن امام مهربانی‌ها به زائر بوزد و زمینه کسب فیض برای وی فراهم آید.

از مضامین و آموزه‌های این زیارت‌نامه برایمان بگویید.

این زیارت‌نامه، توصیف بلند و بلیغی، از جوانب مختلف اصل ولایت و امامت، به عنوان یکی از اصول پیشران جامعه شیعی به شمار می‌آید؛ ازين رو امامت آن امام رئوف، در اين زيارت برجسته شده است و تأکید بر رهبریِ امام، به‌عنوان پیشوا و راهنماي دين است.
 امام جواد(ع) در این زیارت، نور و برهانِ خداوند را نزد امام می‌داند و تنها کسانی را بر حق می‌داند که از این معارف بهره گیرند. توصیف رابطه امام با ائمه پيش از خود و پیامبر عظيم‌الشان(ص) و همچنین ارتباط امامت و توحید، توصیف مقام علمی، سیاسی و اخلاقی امام رضا(ع) و نیز پرداختن به عصمت، تولی و تبری از دیگر جنبه‌های این زیارت‌نامه به‌شمار می‌رود كه عباراتی چون «امام الْهُدی»، «وَرَثَةُ الْاَنبیاء» و «حُجَجُ الله» بر این معنی تأکید می‌کند.
«غوث اللهفان» پناهگاه غمگینان، از القاب امام رئوف(ع) به معناي فريادرس درماندگان، دلسوختگان و مضطرّين است.
در عبارت «إِمامٍ عَصیب»، مراد از امام عصیب، خطاب به پدر بزرگوارش است؛ یعنی «مِن إمامٍ» منادی به حذف حرف نداست و امام مجرور است به مِن زائد است، یعنی سلام از برای اوست؛ ای که روزگار دشواری داشتی و نجات به خرج دادی و گِله از روزگار خویش نبردی. 
عصیب بودن امام نیز به خاطر پذیرش ولایتعهدی مأمون است؛زیرا امام خود، ولی و حجت خداست و پذیرش ولیعهدی از فرد فرودستی چون مأمون، خود کمال صعوبت و دشوار است که حضرت به مقتضای حکمت و مسئلت قبول کردند.
شايان ذكر است كه همه فرازهاي برجسته اين زيارت مستند به روايات و مأثور از طرف معصومين است.

لطفا به فرازهایی از این زیارت‌نامه نیز اشاره بفرمائید.

در پایان زیارت، امام جواد العارفان(ع) اهمیت زیارت را با این عنوان بیان می‌دارند: «قسم می‌خورم به خدا و به پدران پاک و فرزندان برگزیده و نیکوکار شما، که اگر بُعد و دوری مسافت خانه شما، از محلّ سکونت من نبود، برخی از وظائف واجبه خود را، که در عهده من نسبت به شما هست، با تکرار زیارت کردن قبور شما به جا می آوردم.» 

و سخن پایانی...

از خدای تعالی می‌طلبیم که جان و دل ما را بیش از پیش، از محبت و معرفت امام رئوف علی بن موسی الرضا(ع) سرشار نماید و توفیقمان دهد که آن حضرت را آن گونه که شایسته است زیارت کنیم و از زیارت آن حضرت بهره کامل را ببریم.