معرفی و ترویج میراث‌فرهنگی و هنری آستان قدس رضوی، مهم‌ترین آرمان بنیاد پژوهش‎های اسلامی

به گزارش آستان نیوز، گروه فرهنگ و هنر اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، با رویکردی جامع و پژوهش‌محور، در حال انجام پروژه‌های متعددی برای حفظ، معرفی و ترویج میراث‌فرهنگی و هنری آستان قدس رضوی است. 
در این زمینه، با دکتر رضا نقدی، مدیر این گروه گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

تألیف کتاب و دانشنامه 
دکتر رضا نقدی، ابتدا با اشاره به  فعالیت‌ها و دستاوردهای پژوهشی گروه فرهنگ و هنر اسلامی، گفت: گروه فرهنگ و هنر اسلامی بنیاد، با رویکردی جامع و پژوهش‌محور، در حال انجام پروژه‌های متعددی برای حفظ، معرفی و ترویج میراث‌فرهنگی و هنری آستان قدس رضوی است. 
وی ادامه داد: این فعالیت‌ها شامل تدوین دانشنامه‌های تخصصی، تصحیح متون کهن، برگزاری نشست‌های علمی و حمایت از پژوهشگران در حوزه‌های مرتبط با تاریخ، هنر و معماری حرم مطهر امام رضا (ع)، است.

دانشنامه وقف آستان قدس رضوی
نقدی، یکی از طرح‌های محوری گروه فرهنگ و هنر اسلامی، را دانشنامه وقف آستان قدس رضوی معرفی کرد و گفت: این دانشنامه باهدف تفکیک و بررسی دقیق موقوفات، ارکان وقف (واقف، زمان وقف، مورد وقف و نیت واقف) را به‌صورت دقیق بررسی و در یک نرم‌افزار، بارگذاری می‌کند.
وی افزود: استفاده اولیه و اولویت‌دار این اطلاعات برای کارگزاران آستان قدس رضوی است تا بتوانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری، برای صرف موقوفات مطابق با نیت واقف، داشته باشند.
وی ادامه داد: همچنین، این دانشنامه، منبعی غنی برای استخراج اطلاعات تاریخی، ادبی، و فرهنگی مربوط به ایران و تشکیلات آستان قدس از ابتدا تا کنون خواهد بود. 
 امکان انتشار خلاصه‌ای از وقف‌نامه‌های واقفان مهم به‌صورت کتاب نیز برای تشویق مردم به امر وقف و آشنایی با واقفین و موارد وقف شده، با اجازه تولیت آستان قدس رضوی، وجود دارد.

معماری حرم مطهر رضوی نمایانگر هویت تشیع
دکتر نقدی در خصوص نقش هنر و فرهنگ اسلامی در رشد و تعالی افراد جامعه تأکید کرد و افزود: هنر، برخاسته از اندیشه و دل انسان است و زمانی که در خدمت دین و مذهب قرار می‌گیرد، تأثیر دوچندانی، خواهد داشت.
 وی هنر را ابزاری لطیف و ظریف برای القای اندیشه‌های توحید و تشیع دانست که در حرم مطهر رضوی، از طریق کاشی‌کاری، نقاشی، ضریح و معماری، تجلی یافته است. 
وی تصریح کرد: معماری حرم مطهر رضوی نمایانگر هویت تشیع و معماری اسلامی - ایرانی است و می‌تواند موضوع یک تحقیق جامع برای بررسی اطلس تاریخی معماری حرم مطهر از ابتدا تا کنون، باشد.

طرح‌های جاری گروه فرهنگ و هنر اسلامی
وی با بیان اینکه گروه فرهنگ و هنر اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی طرح‌های متعددی را در دستور کار دارد، گفت: «دانشنامه هنرمندان و معماران آستان قدس رضوی»، یکی از این طرح‌هاست، این طرح که از اوایل تابستان ۱۴۰۱ آغاز شده و در سال ۱۴۰۴ به اتمام خواهد رسید، به جمع‌آوری اطلاعات و آثار هنرمندان و معمارانی می‌پردازد که از زمان شهادت امام رضا (ع) تا کنون در ساخت و توسعه حرم مطهر نقش داشته‌اند. 
 نام این هنرمندان و معماران از کتیبه‌ها، نقاشی‌ها، قرآن‌های نفیس، اشیای موزه و منابع تاریخی، استخراج و تدوین خواهد شد.
این پژوهشگر، «تاریخ آینه‌کاری در حرم مطهر رضوی» را، از دیگر طرح‌های در دست اجرا ذکر و افزود: این کتاب نیز توسط یکی از همکاران در حال تدوین است و امسال منتشر خواهد شد. همچنین تاریخ و تشکیلات آستان قدس رضوی از ابتدا تاکنون نیز، عنوان دیگر طرح جدید این گروه است، این طرح جامع شامل بررسی تاریخ آستان قدس رضوی در دوره‌های مختلف است. 
مدیرگروه فرهنگ و هنر اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی خاطرنشان کرد: کتاب «شمایل‌نگاری رضوی در عصر صفویه و قاجار» که توسط مرحوم سید محسن حسینی، از پژوهشگران این گروه آغاز شده بود، پس از فوت ایشان، توسط کارشناسان گروه، در حال پیگیری و اتمام است.
وی افزود: همچنین باتوجه‌به 40 سالگی بنیاد پژوهش‌های اسلامی در سال ۱۴۰۳، تدوین کارنامه‌ای جامع و فشرده از فعالیت‌ها و پژوهش‌های این بنیاد با عنوان شناخت‌نامه بنیاد پژوهش‌های اسلامی، در دستور کار، قرار گرفته است.
وی به «کتابنامه مطالعات ادبی و هنر معماری بنیاد پژوهش‌های اسلامی» اشاره کرد و افزود: این کتاب‌نامه در دو جلد به معرفی تمامی کتب چاپ شده توسط این بنیاد، در زمینه هنر و ادبیات معماری می‌پردازد و تصحیح کتاب «خلاصه الحیات» نیز، این کتاب ارزشمند مربوط به دوره تیموری، است که شامل اسناد و مدارک شرعی و نامه‌هایی دررابطه‌با مشهد، آستان قدس و موقوفات آن است که برای اولین‌بار منتشر خواهد شد و منبع مهمی برای شناخت تاریخ و فرهنگ مشهد و طوس در عصر تیموری است.

شاخص‌ترین دستاوردها
دکتر نقدی، شاخص‌ترین کار انجام شده در گروه فرهنگ و هنر اسلامی را، «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، معرفی کرد و گفت: این کتاب به جامعیت و غنای علمی بی‌نظیری دررابطه‌با حرم مطهر رضوی، دست‌یافته است. 
 وی اضافه کرد: کتاب‌های مهم دیگری نیز از دل این دائرةالمعارف استخراج و منتشر شده‌ است که از جمله آن‌ها  می‌توان به، «آیین‌های حرم مطهر رضوی»، «متولیان و نایب‌التولیه‌های آستان قدس رضوی»، «نفایس حرم رضوی» و «هنر و حریم و حرم رضوی» همچنین، تصحیح و انتشار کتاب «مطلع‌الشمس» اثر محمدحسن خان اعتمادالسلطنه که اولین کتاب جامع دررابطه‌با آستان قدس در دوره قاجار است، اشاره کرد.

برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی
به گفته این پژوهشگر، گروه فرهنگ و هنر اسلامی، در سال ۱۴۰۳، نشست‌ها و کرسی‌های متعددی برگزار کرده است که از جمله آن می‌توان به همایش امامزاده محمد محروق، اشاره کرد که با همکاری اداره اوقاف خراسان رضوی و نیشابور و باهدف تدوین مقالات در موضوعات تاریخ، نسب و آسیب‌شناسی امامزاده محمد محروق، در نیشابور، برگزار می‌شود.
وی همچنین ادامه داد: پیش‌نشست هنر و معماری اسلامی نیز با همکاری دانشگاه هنر اصفهان، در بنیاد پژوهش‌ها، برگزار شد. 
کرسی جانمایی حدیث سلسله‌الذهب نیز، عنوان دیگر نشستی بود که با بررسی مسیر ورود امام رضا (ع) به نیشابور و مکان ایراد حدیث سلسله‌الذهب در آن شهر، برگزار شد.

چشم‌انداز آینده
نقدی، خاطرنشان کرد: گروه فرهنگ و هنر اسلامی، آمادگی خود را برای روشن ساختن هرچه بیشتر عرصه هنر و فرهنگ اسلامی، به‌ویژه فرهنگ و هنر رضوی و تاریخ و تشکیلات آستان قدس، اعلام می‌کند. 
 این گروه دست یاری به‌سوی محققان و پژوهشگران این حوزه دراز کرده و از وجود آن‌ها برای پیشبرد تحقیقات بهره خواهد برد.